De KU Leuven lanceert samen met het Museum Kunst & Geschiedenis en de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) een open access-toepassing om erfgoedobjecten dynamisch en op een interactieve manier online te zien. Deze Pixel+-viewer laat toe om eeuwenoude objecten in een ander licht te bekijken en verborgen details zichtbaar te maken.
De erfgoedsector experimenteert al langer met digitalisering van objecten. Dit resulteert voor het publiek meestal in een online foto die kan worden ingezoomd of waarop het contrast kan worden aangepast. Dit zijn louter kleurenbeelden, want meer informatie zit er niet in standaard digitale foto’s. Intussen er zijn verschillende soorten beeldscanners die heel wat meer karakteristieken van een oppervlak registreren dan alleen de kleur. Een voorbeeld in dit verband zijn de tekeningen van Pieter Bruegel de Oude die de KU Leuven recent onder de loep nam. Met behulp van hun Portable Light Dome (PLD)-scanner konden onderzoekers het papier tot op de vezel bestuderen. Ook kregen ze een veel beter zicht op het uitgebreide palet aan technieken die de oude meester gebruikte.
Nieuw universeel bestandsformaat
Met de PLD-scanner is het mogelijk om een object vanuit een groot aantal hoeken te belichten en er telkens foto’s van te maken, de zogenaamde single-camera, multi-light recording. De manier waarop deze opname nadien wordt verwerkt, bepaalt welke karakteristieken van het oppervlak, zoals reliëf of textuur, de software kan laten zien en dus hoe de gebruiker het object ervaart.
‘Om helemaal volledig te zijn moeten we ook kijken naar de bestandstypes van deze interactieve datasets’, zegt Hendrik Hameeuw, medecoördinator van het project aan de KU Leuven. ‘De meeste erfgoedinstellingen berekenen en bewaren dit type beelden van hun erfgoed in een specifiek beeldformaat; meestal is dat RTI/HSH. De software die in Leuven ontwikkeld werd, werkt met PLD-files (ZUN, CUN) die extra toepassingen ten opzichte van die RTI/HSH-bestanden heeft.’ Dit heeft geresulteerd in een nieuw soort containerbestand: glTF. ‘Vergelijk het met een gewone foto op je computer. Waarschijnlijk zal dat een JPEG- of GIF-bestand zijn. Maar wil je ermee aan de slag in Photoshop, dan maakt het programma van dezelfde afbeelding een PSD-bestand.’ De glTF’s zijn compatibel met zowel de Leuvense PLD als de RTI/HSH-bestanden. ‘Hiermee bieden we een nieuwe universele standaard aan voor dit soort beelden. En ontsluiten we ze meteen via de online Pixel+-viewer, een soort gratis Photoshop voor single-camera, multi-light recording-beelden.’ Hierdoor kunnen zowel RTI/HSH- als PLD-bestanden voor het eerst binnen eenzelfde programma worden bestudeerd en vergeleken.
Software is de sleutel
Pixel+ haalt heel wat extra informatie uit de beschikbare data. De voorwerpen, zoals oude munten, miniaturen of schilderijen, krijgen na honderden jaren plots extra dimensies die voor het onderzoek van dergelijke objecten nieuwe inzichten kan verwerven. Vooral op het vlak van 3D (geometrie) en het correct begrijpen van de reflecties van licht op een object kan de Leuvense software uitkomst bieden.
‘De technologie is interessant voor tal van objecten, van kleitabletten of munten tot schilderijen of middeleeuwse manuscripten’, licht Hameeuw toe. ‘De software laat onder andere toe om de objecten virtueel met verschillende lichtinvallen te bekijken, het reliëf op pixelniveau in kaart te brengen of een 3D-visualisatie te genereren.’ Frédéric Lemmers van het KBR Digitisation Department voegt toe: ‘Door het zelfs te combineren met multi-spectrale beeldvorming kwamen onderzoekers er recentelijk achter dat de hoofden van enkele figuren in de dertiende-eeuwse Rijmbijbel die bewaard wordt in de KBR op een later moment werden overschilderd.’ Bij het Museum Kunst & Geschiedenis werd de technologie ingezet om sterk verweerde teksten op bijna 4000 jaar oude Egyptische beeldjes opnieuw leesbaar te maken.
Collecties interactief ontsluiten
Erfgoedinstellingen kunnen met Pixel+ hun eigen datasets of bestanden opladen, consulteren en bestuderen. De software zet de informatie volgens om in verschillende nieuwe standaarden en laat gebruikers toe de virtuele erfgoedobjecten interactief te ontsluiten. Pixel+ is voor iedereen beschikbaar op http://www.heritage-visualisation.org met voorbeelden van objecten uit de collecties van het Museum Kunst & Geschiedenis, de KBR en de KU Leuven.
Foto: de online Pixel+-viewer met voorbeeld van een spijkerschrifttablet uit de collectie van het Museum Kunst & Geschiedenis, Brussel.