De cultuursector beweegt volop mee met de snel veranderende samenleving, maar heeft meer kennis nodig om nog beter op nieuwe ontwikkelingen in te kunnen spelen. Dat is de belangrijkste conclusie die onderzoekers van de Boekmanstichting trekken op basis van de nieuwste cultuurcijfers uit de Cultuurindex Nederland, recent onderzoek en gesprekken met zestig professionals uit de culturele sector.
In De Staat van Cultuur 4 presenteert de Boekmanstichting haar bevindingen: een toegankelijk overzicht van hoe de Nederlandse cultuursector er vandaag uitziet, en van de kennis die nodig is voor de sector van morgen.
Grote maatschappelijke en culturele ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op. De samenleving wordt steeds diverser en verlangt een culturele sector die dit weerspiegelt en inclusief is. Traditionele vormen van cultuurconsumptie krijgen concurrentie van nieuwe manieren om kunst te beleven. De boekverkoop blijft daarbij overeind, maar digitale platforms hebben de verkoop van muziekalbums en dvd’s inmiddels teruggebracht tot ongeveer een vijfde van wat er in 2005 werd verkocht.
Door globalisering staan makers bovendien steeds meer in directe concurrentie met buitenlandse collega’s. Gevolgen hiervan zien we bijvoorbeeld terug in het krimpende aandeel Nederlandse boeken in de totale omzet van de boekenmarkt.
Het aandeel van Nederlandse films in de totale recette van bioscopen daalt tot onder het niveau dat zij had in 2005, en in 2017 is het aantal Nederlandse galeries op internationale topbeurzen voor hedendaagse kunst nog maar net meer dan de helft van het aantal in 2005. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de uitdagingen waarvoor de culturele sector zich gesteld ziet.
Grote verschuivingen
De nieuwste cijfers uit de Cultuurindex Nederland tonen hoe gedurende twaalf jaar monitoring van de cultuursector (2005-2017) grote verschuivingen plaatsvinden. Ook wordt in combinatie met aanvullende analyses duidelijk hoe de sector zich aan deze ontwikkelingen aanpast.
Zo laat een traditionele indicator als de boekuitleen bij bibliotheken een dalende lijn zien, maar versterken bibliotheken ondertussen hun maatschappelijke positie door steeds meer activiteiten te organiseren. Daarmee trekken ze ook steeds meer bezoekers.
In de theatersector daalt het aantal theatervoorstellingen, maar worden deze voorstellingen wél steeds vaker gebruikt om te reflecteren op actuele maatschappelijke vraagstukken. Hoewel de Nederlandse filmsector de druk van buitenlandse mediabedrijven, platforms en exploitanten op het vaderlandse product voelt, heeft dit wel een gesprek op gang gebracht over het structureel versterken van de Nederlandse film.
Ook nemen internationale activiteiten van Nederlandse galeries juist toe, maar dan niet op de beurzen die gedomineerd worden door de mondiale grootmachten van de kunstmarkt.
Nieuwe vragen
Uit het onderzoek van de Boekmanstichting blijkt echter dat de sector niet alleen antwoorden op actuele ontwikkelingen formuleert, maar bovenal ook veel nieuwe vragen stelt.
Culturele organisaties willen graag een breder publiek bereiken, hun aanbod versterken en de culturele arbeidsmarkt verbeteren. Tegelijkertijd willen zij graag meer inzicht in hoe zij dit het beste kunnen doen, en in de verwachte effecten van verschillende beleidsmaatregelen op de culturele praktijk. Vooral op het gebied van publiek, inclusiviteit en de culturele arbeidsmarkt is er dan ook een behoefte aan meer onderzoek.
Zowel de verschillende ontwikkelingen binnen de culturele sector als de kennisvragen die daarbinnen leven, komen samen in De Staat van Cultuur 4. In twaalf sectorale en sectoroverstijgende hoofdstukken biedt deze nieuwe publicatie daarmee een overzicht van hoe de Nederlandse cultuursector er anno 2019 voor staat, en van het soort onderzoek dat vanaf 2020 gewenst wordt. De publicatie is daarmee relevant voor zowel beleidsmakers als brancheverenigingen en directeuren van culturele instellingen, voor onderzoekers én kunstenaars.
De Staat van Cultuur 4 is gratis te downloaden op www.boekman.nl.