Het KNAW Humanities Cluster is vandaag gestart met de bouw en inrichting van een open access-tijdschriftenplatform; openjournals.nl. Het platform wil een oplossing bieden voor zelfstandige Nederlandse wetenschappelijke tijdschriften. Openjournals.nl biedt hen een laagdrempelige manier om volledig open access te worden. Het platform zal naar verwachting eind 2020 live gaan.
De ontwikkelingen van openjournals.nl past in het streven van de Nederlandse overheid (OCW) en wetenschappelijke organisaties (NWO, VSNU, KNAW) om na 2020 100 procent open access voor wetenschappelijke publicaties te hebben. Daarin is lange tijd veel aandacht uitgegaan naar de internationale journals van grote uitgevers. Een probleem daarbij was dat er met name in de sociale en geesteswetenschappen ook nog Nederlandse wetenschappelijke tijdschriften bestaan die vaak zelfstandig de stap naar 100 procent open access moeilijk kunnen zetten. Het open access-platform zal hiervoor een oplossing bieden.
Ineke Sluiter, president van de KNAW: ‘Publiek gefinancierd onderzoek moet voor iedereen toegankelijk zijn. Tegelijk bestaan in veel domeinen van wetenschap waardevolle publicatiekanalen die niet op een zakelijk verdienmodel zijn gebaseerd. We moeten dus samen zorgen dat het uitgangspunt van open access over de hele breedte van de wetenschap kan worden gerealiseerd met inachtneming van relevante verschillen.’
Diamond businessmodel
Bij de inrichting van het platform is gekozen voor het diamond businessmodel, waarbij er geen financiële drempels zijn voor auteurs. De financiering van het platform is gewaarborgd door middel van het contributiemodel van belanghebbenden, zoals NWO, scholarly societies en in de nabije toekomst universiteiten en universiteitsbibliotheken. Het platform voorziet in een ondersteunende en technische (ICT provider/hosting) functie voor de deelnemende redacties en uitgevende instanties van (niet noodzakelijk Nederlandstalige) tijdschriften. Tijdschriften zijn en blijven eigendom van redacties en uitgevende instanties. En die blijven volkomen autonoom wat betreft hun redactionele beleid én beslissingen over een eventuele abonnementenstructuur voor hun papieren uitgaves. Tijdschriften en redacties vormen samen de governance van het beoogde platform.
Openjournals.nl is gebaseerd op vergelijkbare en succesvolle voorbeelden in Denemarken en Finland. Bij de inrichting van het platform wordt rekening gehouden met de eisen van Plan S. Auteurs behouden copyright en artikelen verschijnen onder CC BY licentie: ‘Voor de diversiteit in het landschap is het belangrijk dat ook Nederlandse tijdschriften de kans krijgen de overstap naar open access te maken. Vanuit onze lidmaatschap van cOAlitie S voelt NWO een verantwoordelijkheid daarbij te helpen. We zijn blij dat het KNAW Humanities Cluster hierbij de lead wil nemen’, aldus Stan Gielen, voorzitter van NWO.
Technische inrichting en ontwikkeling
De technische inrichting en ontwikkeling van het tijdschriftenplatform komt te liggen bij de afdeling Digitale Infrastructuur van het KNAW Humanities Cluster. Binnen het Humanities Cluster werken drie KNAW-instituten nauw samen op het gebied van de geesteswetenschappen, namelijk: het Huygens ING, het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en het Meertens Instituut. Het Humanities Cluster speelt een voortrekkersrol in het ontwikkelen van een grootschalige nationale digitale infrastructuur voor modern geesteswetenschappelijk onderzoek. Dit is mogelijk omdat in het Humanities Cluster de grootste geesteswetenschappelijke afdeling Digitale Infrastructuur in Europa samenwerkt met onderzoekers en datamanagers. Bovendien beheert een van de instituten, het Huygens ING, een aantal tijdschriftarchieven die voor het publiek vrij toegankelijk zijn via de zogenoemde Resources (zie Huygens Resources).
Meer informatie over open access: