De digitale wereld smelt steeds meer samen met onze gewone leefwereld door de toepassing van snelle processen en slimme producten. Het nieuwe lectoraat Digital Business & Society van hogeschool Windesheim onderzoekt welke invloed dit heeft op organisaties en op de maatschappij, en ‘hoe wij als mens grip kunnen houden op nieuwe technieken’. Erik Fledderus wordt vandaag geïnstalleerd als lector hiervan.
Lange tijd werd digitale techniek in hetzelfde rijtje geplaatst als nutsvoorzieningen zoals water en energie. ICT als water-uit-de-kraan: het is beschikbaar, het staat in dienst van de mens en is op zichzelf volledig neutraal. Fledderus: ‘Door de toename van de toepassing van algoritmes en kunstmatige intelligentie kijken we hier nu anders naar. De manier waarop een softwareontwikkelaar een programma programmeert, is toch niet zo waardevrij als wij misschien dachten.’
Techniek met normen en waarden
Er zijn tal van voorbeelden waarbij duidelijk wordt dat digitale techniek normen en waarden kan bevatten. Iedereen kent het voorbeeld van algoritmes die mede hebben geleid tot de toeslagenaffaire. Een ander voorbeeld is de AI die recruiters inzetten bij werving en selectie. Dit leidt tot kandidaten die goed aansluiten bij de bestaande populatie medewerkers van een organisatie, maar kan er tegelijkertijd voor zorgen dat de diversiteit in de knel komt. Bij grootschalig gebruik worden de waarden in techniek zichtbaar. De toepassing of juist het gebrek aan toepassing van gedeelde waarden in de techniek kan grote gevolgen hebben.
‘Als mensen hebben we invloed op de toepassing van waarden in techniek. Dat brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Bij het ontwerpen en ontwikkelen van technologie zijn er verschillende fasen waar softwareontwikkelaars een keuze moeten maken. Het lectoraat onderzoekt hoe je op die momenten rekening kunt houden met (publieke) waarden.’
De menselijke maat
Het lectoraat verkent met praktijkgericht onderzoek wat het effect van nieuwe technieken op mensen is. ‘We doen dat samen met organisaties, bedrijven én mensen die effect ondervinden van de nieuwe toepassing. Zo halen wij de waarden boven tafel die voor iedereen van belang zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om publieke waarden als verbod op discriminatie, menselijke waardigheid, privacy en autonomie. Als je die helder hebt, dan heb je handvatten om goede afspraken te maken en de menselijke maat aan te brengen in de ontwerp-, uitrol- en gebruiksfase van de techniek’, aldus Fledderus.
Erik Fledderus studeerde toegepaste wiskunde aan de Universiteit Twente en heeft inmiddels ruim 25 jaar ervaring op het gebied van ICT, digitalisering en innovatie. Vanaf 2021 is hij werkzaam bij Windesheim.
Foto boven: Erik Fledderus bij Perron038.