Door Wouter Bronsgeest
Het is soms bijna niet voor te stellen dat onze kinderen (of hun kleinkinderen) over een jaar of vijftig net zo terugkijken op onze ‘moderne’ tijd als wij dat doen op de tijd van onze ouders en grootouders. Bij ons in huis staat als herinnering aan ‘vroeger’ nog steeds een oude bakelieten telefoon met draaischijf. Mijn dochter weet nu in ieder geval nog wat dat is, mocht het een keer in de geschiedenisles op school terugkomen. Een plaatje van bijvoorbeeld de Harvard Mark I, ook wel bekend als de IBM Automatic Sequence Controlled Calculator (ASCC), ziet er bijna romantisch uit.
Vooruitdenkende (script)schrijvers
Tegenwoordig kijken we met kleine nudging en een gealgoritmiseerd tv-aanbod via Netflix de mooiste series. Ik heb een persoonlijke voorkeur voor sciencefiction, boeken en tv: wegdromen met vooruitdenkende (script)schrijvers. Het is interessant wat deze schrijvende breinen voor ons bedenken. Het valt op dat sommige schrijvers een goed beeld kunnen neerzetten van een mogelijke toekomst. George Orwell zal zichzelf geen sciencefictionschrijver hebben genoemd. Met Animal Farm en 1984 uit respectievelijk 1945 en 1949 gaf hij een blik op ontwikkelingen die nu soms realiteit zijn. Het lijkt zelfs af en toe wel dat het gedachtegoed van ‘newspeak’ nieuw leven wordt ingeblazen.
Dystopische samenleving
Series als Colony en The Handmaid’s Tale, maar ook de Canadese serie Continuum, zijn voorbeelden. Vanuit deze series zijn prachtige parallellen te trekken naar wat we nu ervaren. De macht van corporaties die groter is dan die van de overheid, zoals in Continuum, leest als een mogelijke storyline van het boek Society 4.0 van prof. dr. Bob de Wit. In andere series is het beangstigend om te zien hoe een dystopische samenleving eruitziet als alle macht in ‘Davos’ komt te liggen. Of als je met een mobiele telefoon in de hand en drones in de lucht altijd iemand kunt volgen. Of als de wereld door vervuiling en chemische stoffen wordt verdeeld in groepen, in het bijzonder de groep vruchtbare vrouwen.
Smart Humanity
Ik ben vast niet de enige die een aantal voorbeelden in het hier en nu denkt terug te zien. Bijvoorbeeld als ik in de rij sta te wachten tot ik op basis van een onbetrouwbare test de landsgrens over mag – mits ik een uitnodigingsbrief kan overhandigen. Of als ik lees over het ‘teruggeven van vrijheden’ door de autoriteiten – zoals minister De Jonge zei op 7 mei. Of als ik op de site van de fabrikant lees welke tests (voor vruchtbaarheid én voor zwangere vrouwen!) er nog moeten worden gedaan voorafgaand aan de formele goedkeuring van de vaccins. Of als ik lees dat er voor de tweede keer (Chinees) ruimtepuin naar beneden stort. De vorige keer werd een kaasmakerij in Afrika geraakt, nu stortte het puin in de Indische Oceaan bij Sri Lanka. Dat lijkt wel heel erg op scènes uit de genoemde boeken en tv-series.
In het kader van Smart Humanity en de rol van al die (informatie)professionals die onze samenleving mede bedenken, maken, beheren en de technologie helpen toepassen, is mijn vraag: in welke tv-serie belanden wij straks als samenleving?
Wouter Bronsgeest is duovoorzitter van de KNVI.
Deze bijdrage komt uit IP #5/2021. Het hele nummer kun je hieronder lezen of downloaden.