Bij Amerikaanse universiteitsbibliotheken werken sinds enkele jaren ‘OER librarians’. Dit zijn bibliothecarissen die studenten en docenten adviseren over het zoeken, vinden en creëren van open educational resources (OER). Een aansprekende naam als symbool voor een nieuwe rol voor informatiespecialisten.1
Door: Hilde van Wijngaarden
In de Verenigde Staten richt de OER librarian zich vooral op open beschikbaar onderwijsmateriaal en dan vooral hetgeen ‘gratis’ beschikbaar is: de kosten van een studie zijn dermate hoog, dat gratis onderwijsmateriaal hard nodig is om te kunnen studeren. Universiteitsbibliotheken hebben op zich genomen te helpen bij het vinden van open materiaal en zijn zo steeds meer betrokken geraakt bij de ontwikkeling van digitaal onderwijsmateriaal.
In Nederland zijn er nog weinig bibliothecarissen/informatiespecialisten die, zoals de OER librarian, helpen bij het zoeken, vinden en gebruiken van open educational resources. Wel zijn er steeds meer universiteits- en hogeschoolbibliotheken die ondersteuning van online onderwijs oppakken.
Inventarisatie
Begin 2015 heeft SURF samen met het Samenwerkingsverband van Hogeschoolbibliotheken (SHB) en Universiteitsbibliotheken met de Koninklijke Bibliotheek (UKB) een inventarisatie laten doen onder Nederlandse bibliotheken in het hoger onderwijs.2 In maart werd de verkenning gepresenteerd op een themamiddag en als vervolg hierop is inmiddels een werkgroep aan de slag met dertig leden van verschillende universitaire bibliotheken, hogeschoolbibliotheken en SURFnet.
De nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs, van blended learning tot MOOC’s en kennisclips zorgt ervoor dat docenten in Nederland wel wat hulp kunnen gebruiken. Creatie en (her)gebruik van content vraagt veel tijd en moeite. Ondersteuning is nodig en die kan de bibliotheek bieden. Waarom de bibliotheek? Uit de SURF-verkenning wordt duidelijk dat de taken waar de bibliotheek van oudsher goed in is, door de ontwikkeling van online onderwijsmateriaal steeds relevanter worden. Denk aan het ontsluiten, metadateren, taggen en indexeren van onderwijsmateriaal, aan adviseren over auteursrechten en licenties en aan het bevorderen van informatievaardigheden bij het zoeken naar, selecteren en gebruiken van online onderwijsmateriaal. Daarnaast speelt ook de positie van bibliotheken in universiteiten en hogescholen een belangrijke rol: de bibliotheek kan een coördinerende rol op zich nemen en expertise bij verschillende opleidingen/vakgebieden met elkaar verbinden.
Praktijk
Er zijn al meerdere universitaire- en hogeschoolbibliotheken in het land die taken op dit gebied vervullen. De Library van de TU Delft heeft een prominente rol in de ontwikkeling van de online courses daar, de UB Maastricht is een van de bibliotheken die de ELO voor de universiteit beheert, de Bibliotheek bij de Universiteit van Amsterdam/Hogeschool van Amsterdam onderzoekt het ontwikkelen van een interactieve digitale reader. Er zijn bibliotheken zoals die van de Hogeschool Rotterdam die helpen bij het creëren en hergebruiken van video in het onderwijs en daarnaast bieden bibliotheken ook fysieke ruimtes aan waar geoefend kan worden met innovatieve onderwijstoepassingen.
Verbazing
Toch is er ook verbazing over de mogelijke rol van bibliotheken bij online onderwijs. Docenten denken hierbij vaak niet aan de bibliotheek en veel bibliotheken beperken hun informatievoorziening nog tot de traditionele bibliotheekcollectie en rekenen de voorziening van onderwijsmateriaal niet tot hun taak.
Met de toenemende diversiteit aan materialen en vormen waarin online onderwijs wordt aangeboden, begint steeds duidelijker te worden dat het traditionele onderscheid tussen collecties losgelaten moet worden. Het gaat erom docenten en studenten te helpen aan onderwijsmateriaal en alle vormen van informatie die nodig zijn voor het leren en studeren. En nu onze minister de doelstelling heeft geformuleerd alle docenten in 2025 hun onderwijsmateriaal open te laten delen, zullen OER librarians ook in Nederland hard nodig zijn.
- Deze bijdrage is een korte versie van het artikel ‘Waar is de OER librarian in Nederland?’, dat Hilde van Wijngaarden samen met Frederike Vernimmen schreef voor het Trendrapport Open en online onderwijs 2015 van SURF, tinyurl.com/hf64my4.
- Zie: SURF (2015). De rol van de bibliotheek in open en online onderwijs. Een verkenning, tinyurl.com/oj78jbm.
Hilde van Wijngaarden is kwartiermaker Bibliotheekdiensten voor Onderwijs en Onderzoek bij de Bibliotheek Universiteit van Amsterdam/Hogeschool van Amsterdam.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 9 / 2015. Het gehele nummer kun je hier lezen.