Door Vincent M.A. Janssen
Als we onszelf ver van nepnieuws vandaan houden, hebben we dan een goed beeld van hoe het eruitziet? In de tweede editie van de serie ‘Achter het nepnieuws’ ga ik verder down the rabbit hole. Ik volg een mediadieet vol mis- en desinformatie, zodat jij dat niet hoeft te doen.
Om nepnieuws te vinden hoef ik niet ver te zoeken. Het is een kwestie van al die familieleden on-ontvolgen op Facebook die nog steeds denken dat 9/11 een hoax is. Naarmate mijn feed zich in enkele maanden meer vult met foutieve informatie, valt al snel op dat nepnieuws niet enkel nep nieuws is. Het is ook een mengelmoes van ‘echt’ nieuws met ‘echte’ bronnen, maar met verkeerde interpretaties. Een artikel van de NOS over een vaccinatieplicht in Indonesië werd bijvoorbeeld door een Facebookvriend gebruikt om aan te tonen dat de Nederlander een ‘SLAAF!!!’ is van ‘HET SYSTEEM’. Nepnieuws blijkt even gelaagd te zijn als de deep state; hoe dieper je gaat, hoe duisterder het wordt. Althans, dat heb ik gelezen.
Universiteit van het Leven
In de eerste editie sprak ik over de verschillende intenties bij nepnieuws; bij misinformatie is er geen intentie om foute informatie te maken of te delen, bij desinformatie is die intentie er wel. Dit model blijkt vooral theoretisch te zijn. In de praktijk is het vrijwel onmogelijk om bij de meeste nepnieuwsberichten de intentie te achterhalen. Probeert mijn achterneef de slinkse plannen van Bill Gates te dwarsbomen met een opzettelijk gefabriceerde video van een dokter die vertelt dat vaccinaties zinloos zijn? Of heeft hij gewoonweg niet door dat de dokter eigenlijk gepromoveerd is aan de ‘Universiteit van het Leven’?
Dit soort nepnieuwsberichten staat ook niet op zichzelf. De reacties, shares en interpretaties van de berichten maken evengoed deel uit van het fenomeen. Een vraag op Twitter van een bezorgde kennis of je levensverzekering nog geldig is als je meedoet aan het ‘c-vaccinatie-experiment’, is na vier deelacties al de schuld van Rutte. Daarmee lopen de intenties door elkaar, waardoor mis- en desinformatie lastig van elkaar te onderscheiden zijn.
Ondode nazi’s
Mijn zoektocht houdt overigens niet op bij sociale media; ik ga ook actief op zoek naar de ‘Aardse Waarheid’. Zo kom ik terecht bij verreikende complotten. Lange Frans blijkt slechts het topje van de ijsberg. En hij is allang passé, heb ik mij door doorgewinterde complotdenkers laten vertellen. Ik ga daarom dagelijks artikelen lezen op websites als WantToKnow, FrontNews, NaturalNews en Viruswaarheid. De hot topics? Corona, Mark Rutte, big pharma, ondode nazi’s, de vorm van de aarde, de mainstream media en natuurlijk geheime pedofielennetwerken.
Het meest opvallende aan deze zoektocht is niet eens het bestaan van 5G-zombie-VVD’ers die aandelen hebben in Pfizer, maar de onderlinge samenhang tussen al die theorieën. Grootschalige complotten tussen politici, bedrijven en duivels zijn verantwoordelijk voor de meeste ellende op aarde, maar wie bedenkt dit soort connecties en complotten?
Complotrocksterren
Tijdens mijn reizen op verschillende fora kom ik regelmatig dezelfde personen tegen. De nepnieuwswereld kent namelijk een aantal grote namen. Martin Vrijland en Frans Heslinga zijn wellicht de grootste rocksterren. Vrijland – die er overigens ook behoorlijk rock-’n-roll uitziet – runt zijn eigen website waar veel nepnieuwsberichten aan refereren. Over met name pedofielennetwerken heeft hij veel te zeggen; die zitten namelijk overal. Hoe hij dit weet? Volgens zijn website is het hem onder andere ‘ongepland gelukt om te infiltreren bij de AIVD’. Een QAnon van eigen bodem dus, dat hem veel geloofwaardigheid geeft.
Heslinga daarentegen heeft bekendheid gekregen door optredens in de mainstream media. Daar werd hij het boegbeeld van de platteaardegemeenschap in Nederland. Met een matter-of-fact-manier van spreken maakt hij informatieve video’s over chemtrails, het heelal en natuurlijk de schijfvormige aarde. En als je je afvraagt waar die afbeeldingen op Facebook vandaan komen met teksten als ‘angst is de grootste ziekte’: Heslinga heeft er maar liefst zestig voor je op zijn website.
Veel zenden, weinig praten
Voordat ik in deze wereld dook – en nog niet ‘wakker’ was – dacht ik dat nepnieuws en complottheorieën er deels waren om een simpel antwoord te bieden voor een steeds complexer wordende wereld. Die vlieger gaat helaas niet altijd op; ik zit nu zelfs met meer vragen dan voorheen. Ik weet nog steeds niet of het nu chemtrails of vaccinaties zijn die mij hersenspoelen met fluoride. Of was het bariumhydroxide? En zit Bill Gates of Hugo de Jonge nu achter de kindersterfte? Een bijkomend probleem: ik kan de vragen nergens stellen. Constructief debat blijft uit, ook op fora. Het is vooral een kwestie van zenden, maar weinig praten. Ik werd zelfs uit verschillende besloten Facebookgroepen gezet omdat ik verhelderende vragen stelde.
Consensus ver te zoeken
De grote hoeveelheid informatie en de verschillende lagen nepnieuws maken het medialandschap enorm complex. Het veelvoud aan artikelen over Luciferianisme laat dit goed zien. Deze praktijk probeert verbanden te tonen door onder andere satanische symbolen te vinden in alledaagse zaken. Zo zou de NAVO een voortzetting zijn van het Derde Rijk omdat hun kantoor in Brussel lijkt op een SS-logo. En de Illuminati zitten overal waar een driehoek op staat.
Door die complexiteit is consensus dan ook zelden te vinden. Zo beschuldigde de eerdergenoemde Vrijland zelfs Viruswaarheid van kindermisbruik. En platteaardegoeroe Heslinga is volgens Vrijland eigenlijk een ‘false agent’, terwijl Heslinga zelf beweert een uitnodiging te hebben ontvangen van de Illuminati. Wie moet ik nu geloven? Het is eenvoudiger om uit te vogelen hoe de NASA het voor elkaar kreeg om iemand daadwerkelijk naar een ander hemellichaam te sturen dan de rode draad te vinden in alle verschillende maanlandinghoaxes.
Allesomvattend scepticisme
Het meest verontrustende aan mijn maandenlange blootstelling aan nepnieuws is dat ondanks dat ik zelden een complottheorie of nepnieuwsbericht geloof, het inmiddels wel mijn perspectief aantast. Ik voel een allesomvattend scepticisme sluimeren, waardoor ik met een schuin oog naar de wereld kijk. Niet alleen naar Vrijland en Heslinga, maar ook naar de politiek, de media en de wetenschap. Ik stelde me recentelijk hardop de vraag of de NOS wel echt objectief is. En of Rutte meer zou weten over het coronavirus dan hij zegt. Beginnen de echo’s van mijn digitale kamer hun effect te hebben? Dreig ik in een geloofscrisis terecht te komen? Daarover meer in de volgende delen van deze serie.
Deel 1: Nepnieuwsinflatie
Deel 2: Het mediadieet
Deel 3: De echokamer
Deel 4: De geloofscrisis
Deel 5: Pleisters en remedies
Deel 6: En nu?
Deel 3 zal verschijnen in IP #5 van dit jaar.
Vincent M.A. Janssen is redacteur van IP en complotdenker-in-opleiding.
Deze bijdrage komt uit IP #3/2021. Het hele nummer kun je hier lezen.