Door: Vincent M.A. Janssen
Door de hoge temperaturen en een overvloed aan vrije tijd deed ik wat vrijwel elke Nederlander deze zomer heeft gedaan: series en tv-shows bingen in een airconditioned ruimte. Mijn guilty pleasure dit seizoen was The Alex Jones Show. Terwijl ik mij vergaapte aan het radio- en internetprogramma van deze aanstootgevende complotdenker, kwam een aantal techbedrijven eindelijk een belofte na: het aanpakken van nepnieuws.
Hun eerste publieke doelwit? Precies, Alex Jones en zijn website InfoWars. Facebook schorste zijn profielpagina’s voor een maand. Apple en Spotify gingen een stap verder en verwijderden zijn podcasts, YouTube sloot zijn kanaal definitief af. We hebben er lang op moeten wachten, maar het jachtseizoen op misinformatie leek nu officieel geopend. Toch werd ik er niet echt vrolijk van.
Jones staat bekend om zijn vergaande complottheorieën en zijn explosieve temperament. Daarom kijk ik ook naar zijn show: om vol ongeloof te gniffelen. Hij is er bijvoorbeeld heilig van overtuigd dat de Amerikaanse overheid kikkers homoseksueel maakt door het drinkwater te besmetten met chemicaliën. Ook beweert hij met enige regelmaat dat geheime bankiersverenigingen de wereld regeren en dat 9/11 een ‘inside job’ was – en ondertussen promoot hij schaamteloos zijn voedingssupplementen. Maar deze quatsch is niet de reden waarom Jones (die miljoenen volgers heeft) verbannen werd.
De presentator roept regelmatig op tot geweld, noemt de slachtoffers van schietincidenten op scholen acteurs, en hij is on-ge-loof-lijk racistisch. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Facebook deze zomer onder druk kwam te staan door de publieke opinie. Het bedrijf werd opgeroepen om de Facebookpagina’s van Jones te verwijderen. Ik had met Zuckerberg te doen, toen hij afgelopen juli onhandig probeerde uit te leggen dat ze pagina’s niet zomaar kunnen verwijderen omdat de feiten niet kloppen. Hoe gevoelig de onderwerpen ook mogen zijn.
Uiteindelijk werden de pagina’s alsnog op zwart gezet, waarmee Facebook het voorbeeld van Apple volgde. Dit alles niet vanwege misinformatie, maar vanwege haatspraak.
De krantenkoppen geven de indruk dat met deze maatregelen de strijd tegen nepnieuws aan de winnende hand is. Maar niets is minder waar. De sancties van Facebook, Apple, Spotify en YouTube zijn een farce, een overgave door de techbedrijven die met de handen in het haar zitten.
Door haatspraak als argument te gebruiken, geven ze namelijk toe dat ze nog steeds geen manier gevonden hebben om misinformatie te weren. Dat blijft een technische hersenbreker. Twee jaar na de belofte van de techbedrijven om hier iets aan te doen zijn we dus nog geen stap verder gekomen. De boodschap die de techbedrijven hiermee afgeven aan andere nepnieuwssites is zorgwekkend: zolang er geen sprake is van haatspraak, hebben wij geen flauw benul wat we tegen misinformatie kunnen doen.
Ondertussen blijft de website InfoWars zijn shows gewoon nog uitzenden. De reactie van Jones was voorspelbaar: er is een complot tegen hem gaande. En wat blijkt: de maatregelen van de techbedrijven hebben zijn paranoïde claims alleen maar verergerd.
Vincent M.A. Janssen is redacteur van IP en specialist Scientific Information bij de Maastricht University Library.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 6 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.