Door: Marietje Schaake
Een Belgische politieke partij verspreidde afgelopen mei een filmpje van Donald Trump. Daarin gaf de Amerikaanse president aan blij te zijn dat ‘er eindelijk iemand de ballen had om zich terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs’. Hij riep België op om dat ook te doen. ‘Want wat jullie doen is eigenlijk erger: jullie besluiten maatregelen te nemen, maar doen eigenlijk niets.’ Pas op het einde van de video komt de aap uit de mouw, en zegt Trump: ‘We weten allemaal dat klimaatverandering fake is, net zoals deze video.’
Deze partij wilde in België een publiek debat over klimaatverandering opstarten. Maar ondanks de slechte kwaliteit van de video hadden veel kiezers niet door dat het om een vervalsing ging.
Hoewel deze campagne misschien een onschuldig voorbeeld is om met een ludieke video kiezers te beïnvloeden, kan de inzet van dergelijke video’s een verwoestend effect hebben op het vertrouwen van mensen in politici – en eigenlijk elke vorm van autoriteit.
Zo werd begin november de perskaart van CNN-journalist Jim Acosta ingetrokken. De woordvoerster van Donald Trump tweette als reden hiervoor een video die moest aantonen dat Acosta een jonge medewerkster van het Witte Huis ‘agressief had aangeraakt’. Alleen werd al snel duidelijk dat er met de video geknoeid was. Door een vertraging van enkele frames werd gesuggereerd dat er iets gebeurd was. De details zijn moeilijk te zien, en net daardoor werd de video een machtig wapen. Als je het eens bent met Trump, geloof je dat de video echt is. Ben je het niet eens met Trump, dan geloof je dat niet.
De toekomst wordt nog moeilijker wanneer deepfake video’s een opmars gaan maken. Daarmee kan je iedereen laten doen en zeggen in een filmpje wat je maar wilt. Dankzij de nieuwste generatie kunstmatige intelligentie kun je dan vlekkeloos beelden plakken op bestaande video’s. Nu kost het nog veel tijd en geld om dat op een perfecte manier te doen, maar binnen twee jaar zal elke gemotiveerde videoknutselaar daartoe in staat zijn.
De impact kan potentieel gigantisch zijn door de razendsnelle verspreiding van dit soort spectaculaire berichten op sociale media. Je kan presidentskandidaten de meest waanzinnige dingen laten zeggen. Als die een dag vóór de verkiezing verspreid worden, is het kalf al verdronken, en is er zelfs geen tijd meer om te signaleren dat het om een vervalste video gaat. Deepfake video’s kunnen samenzweringstheorieën kracht bijzetten. De gemoederen kunnen dan hoog oplopen – stel je voor dat een vervalste oorlogsverklaring serieus wordt genomen.
Technologie is niet het antwoord op alle maatschappelijke problemen, maar in dit geval kan kunstmatige intelligentie ons ook helpen. Grote techbedrijven experimenteren met het inzetten van detectietechnologieën die gemanipuleerde video’s kunnen herkennen – op dezelfde manier waarop bijvoorbeeld ook spam herkend wordt.
De aanpak van desinformatie richt zich nu nog erg op het draaiboek van 2016, en de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Maar met de komst van deepfakes wordt die uitdaging nog moeilijker.
Marietje Schaake is Europarlementariër voor D66 sinds 2009.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 9 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.