Focuss.Info organiseerde in februari 2011 een eerste conferentie voor informatiespecialisten in India en Bangladesh. Deze geslaagde conferentie kreeg in datzelfde jaar nog een vervolg in Nepal. Aan deze dubbelconferentie namen ruim 50 Nepalese en Noord-Indiase informatiespecialisten deel.
Door: Daan Boom, Richard Santos Lalleman en Michel Wesseling
De Nepal-conferentie werd in de week van 31 oktober tot 3 november 2011 twee keer achter elkaar gehouden: de eerste keer voor bibliothecarissen, gevolgd door eenzelfde conferentie voor media- en communicatieprofessionals van organisaties die werkzaam zijn binnen ontwikkelingssamenwerking.
De agenda kende steeds drie sessies:
1 het nieuwe denken: hoe veranderen organisaties in organisaties die onderling met elkaar verbonden zijn (van communities naar interconnected networks);
2 het nieuwe werken: hoe kunnen sociale-mediaproducten en -services worden toegepast om optimaal gebruik te kunnen maken van deze interconnected networks;
3 het zinvol inzetten van nieuwe kennis uit sessie 1 en 2, zodat de deelnemers zelfstandig de geleerde lessen kunnen implementeren in de eigen organisaties.
Elke sessie bood zowel een keynote speech van een internationale of nationale expert om de deelnemers te inspireren, als een workshop om met de nieuwe kennis te experimenteren. De conferentie werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Stichting GO Fonds.
Rol bibliotheek
Upali Amarasiri, President van de South East Asian Library Association, begon zijn bijdrage met het noemen van enkele globale ontwikkelingen die onder andere dankzij sociale media met een enorme snelheid tot stand zijn gekomen. Denk aan de politieke ontwikkelingen in Tunesië, Egypte en Syrië en aan de Occupy-beweging. ‘De nieuwe manier van netwerken laat een veel grotere macht zien dan dat we voorheen hebben ervaren,’ aldus Amarasiri.
‘Wat is bij deze nieuwe ontwikkelingen de rol van de bibliotheek?’ vroeg Amarasiri zich af. Bibliotheken moeten volgens hem een centrale rol (blijven) vervullen om in alle netwerken, die nu heel nauw met elkaar verbonden zijn, informatie en kennis te delen. Dit is alleen mogelijk als internet serieus wordt genomen en als de producten en services van bibliotheken onderdeel uit gaan maken van de digitale wereld.
Amarasiri realiseert zich dat dit nog niet zo gemakkelijk is: ‘De computergeletterdheid in Zuidoost-Azië is erg laag, iets wat in ontwikkelingslanden helaas nog steeds meer regel dan uitzondering is. Daarom is het van groot belang dat informatie- en mediaspecialisten in ontwikkelingslanden met workshops en conferenties, zoals die van Focus.Info, worden geïnspireerd en gemobiliseerd.’
Geen kennis- en informatiestructuur
Pramod Dhakal, secretaris van de Open Universiteit in Nepal, plaatste enkele conclusies uit Amarasiri’s verhaal in een lokaal perspectief. In Nepal bestaat een sterke behoefte aan een moderne kennis- en informatiestructuur, want die ontbreekt momenteel geheel. Dhakal meent dat de Nepalese overheid meer moet doen om deze structuur te ontwikkelen. De overheid wil echter dat de markt dit initiatief neemt. ‘Probleem is dat geen markt hierin wil investeren,’ aldus Dhakal. ‘Bedrijven willen geld verdienen, maar denk je dat het lucratief is om de uitgestrekte gebieden in Nepal digitaal met elkaar te verbinden? De markt is wantrouwend om te investeren, aangezien de noodzakelijke randvoorwaarden ontbreken. De belangrijkste boosdoener is gebrek aan transparantie, iets wat in wel meer ontwikkelingslanden speelt.’
Vertrouwen en transparantie
Op de laatste dag zette Daan Boom de vorige keynotes in een praktisch daglicht: we hebben nu de theorie gehoord, maar hoe gaan we die implementeren? Om deze vraag te kunnen beantwoorden – en het als organisatie in zich te hebben om netwerkgebaseerd te werken – kwamen de thema’s vertrouwen en transparantie aan bod.
Boom deelde allereerst zijn ervaringen met netwerken. Duidelijk is dat de invoering van informatietechnologie heeft geleid tot gewijzigde communicatiestructuren en ook tot een betere of een meer gevarieerde informatievoorziening. Organisatorische structuren worden langzaam getransformeerd tot netwerkallianties, om gezamenlijk een doel te realiseren.
Boom gaf voorbeelden van ondernemingen en ontwikkelingsorganisaties die effectief netwerken. Effectieve informatie-uitwisseling tussen netwerken is uitermate belangrijk om ervoor te zorgen dat alle deelnemers toegang hebben tot dezelfde en juiste bronnen, informatie, afspraken en financiële verantwoording. Sociale media hebben hierbij een belangrijke rol als platform voor informatie-uitwisseling.
Rol sociale media
In de Nepalese context speelt nog een andere dimensie voor het gebruik van sociale media bij informatie-uitwisseling: transparantie. Door de burgeroorlog tussen 2001 en 2008 is er een vertrouwensbreuk ontstaan tussen burgers en overheid. De Nepali hoopten dat na de revolutie de overheid transparanter zou functioneren en dat een beter ondernemingsklimaat tot banengroei zou leiden. Helaas zijn ‘geld onder tafel’ en andere oude praktijken van voor de revolutie nog niet verdwenen. De protesten blijven toenemen en sociale media spelen hierbij nu een belangrijke rol: mensen in stad en regio kunnen makkelijker worden gemobiliseerd. In toenemende mate maken niet alleen de elite van de Kathmandu Valley hiervan gebruik, maar ook de bewoners in de Himalaya-berggebieden.
Een andere belangrijke rol van sociale media is de ondersteuning van de overzeese werkers. Ruim eenderde van de Nepalese beroepsbevolking werkt in een van de Golfstaten. Dit leidt tot een financiële injectie in de Nepalese economie doordat zij een deel van hun inkomsten naar huis sturen. Zij gebruiken sociale media om contact te houden met de achtergebleven familie.
Bibliothecarissen werkzaam in de niet-stedelijke gebieden kunnen een belangrijke rol spelen bij het verzorgen van trainingen in het gebruik van sociale media in dorpsgemeenschappen, om zo uit het sociale isolement te komen en invloed uit te oefenen op democratische besluitvormingsprocessen. Het is daarom van groot belang dat het kennisniveau over sociale media bij die bibliothecarissen steeds verder wordt ontwikkeld.
Tot slot
De feedback van de Nepalese en Noord-Indiase informatiespecialisten was zeer positief. Er kwam vanuit de deelnemers een dringend verzoek aan Focuss.Info om een meer structurele bijdrage te leveren aan de opleiding voor informatieprofessionals in Nepal, bijvoorbeeld in de vorm van opfriscursussen, workshops over nieuwe ontwikkelingen en specifieke technische cursussen.
Een deelnemer uit Bhutan verzocht Focuss.Info om eenzelfde conferentie in zijn land te organiseren. Ook van deze Bhutanese collega kregen we de indruk dat er in zijn land weliswaar aandacht is voor bibliotheken, maar dat het cursusaanbod ontoereikend is om alle bibliotheekontwikkelingen te behandelen.
Inmiddels heeft Focuss.Info een officieel verzoek van de Bhutanese beroepsvereniging van informatieprofessionals ontvangen om verder van gedachten te wisselen over een workshop. Een eerste inventarisatie onder Bhutanese informatieprofessionals was bijzonder positief.
Wat is Focuss.Info?
Focuss.Info is een virtueel platform waar informatie- en mediaspecialisten binnen de internationale ontwikkelingssamenwerking worden gestimuleerd om sociale media te gebruiken, om zo het creëren en delen van kennis binnen het informatiedomein te verbeteren. Focuss.Info bestaat sinds 2006 en wordt gecoördineerd door Michel Wesseling in samenwerking met Richard Santos Lalleman.
Focuss.Info biedt sociale media experts in Afrika, Azië, Zuid-Amerika en andere landen tevens intellectueel en financieel de mogelijkheid om een workshop te organiseren in de lokale gemeenschap. De uitkomsten van de workshops zijn vervolgens op www.focuss.info na te lezen. Op die manier kunnen anderen leren hoe lokale gemeenschappen het beste kunnen worden gemobiliseerd om sociale media voor kennismanagement en transparantie te gebruiken.
Om die nieuwe kennis te creëren en te delen, wordt jaarlijks ook in een van bovengenoemde landen een conferentie georganiseerd. Informatie- en mediaspecialisten worden hier geïnspireerd door internationale en nationale keynote sprekers en workshopleiders.
Daan Boom was ten tijde van het congres hoofd kennismanagement bij ICIMOD in Nepal. Michel Wesseling is manager ICT en Bibliotheek bij het International Institute of Social Studies. Richard Santos Lalleman was toen zelfstandig consultant.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 5 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen