Het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis heeft op een Parijse veiling achttien onbekende brieven en briefkaarten van Piet Mondriaan verworven.
Het gaat om brieven aan de Remonstrantse predikant en verzamelaar Hendrik van Assendelft en om brieven aan een Amerikaans kunstenaarsechtpaar. De brieven aan Van Assendelft bevatten nieuwe informatie over Mondriaans verblijf in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog, toen zijn werk de cruciale ontwikkeling doormaakte van naturalistisch naar abstract. Uit de brieven blijkt dat Van Assendelft in die periode voor Mondriaan een belangrijk klankbord was. De brieven zullen deel uitmaken van The Mondrian Papers, de digitale editie van alle brieven en artikelen van Piet Mondriaan.
Mondriaan en Van Assendelft
Mondriaan leerde Van Assendelft kennen in 1914 toen hij door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog tijdens een gepland bezoek aan Nederland niet meer kon terugkeren naar zijn atelier in Parijs. Van Assendelft werd vanaf dat moment zijn steun en toeverlaat, door werk van Mondriaan te kopen en hem onderdak te verlenen in zijn woning te Gouda.
De brieven geven een beeld van het ontstaan van de vriendschap en bevatten tot nog toe onbekende informatie over Van Assendelfts rol als redacteur van de artikelen die Mondriaan vanaf 1917 publiceerde in het tijdschrift De Stijl. De kunstenaar en de dominee deelden een interesse voor het spirituele in kunst, wat ook tot uiting kwam in Van Assendelfts aankopen van werk van de Russische kunstenaar Wassily Kandinsky. De Mondriaans uit de voormalige collectie Van Assendelft bevinden zich tegenwoordig onder meer in het Museum of Modern Art en het Guggenheim Museum in New York.
Mondriaan en het kunstenaarsechtpaar Lux
Op dezelfde veiling verwierf het RKD brieven van Mondriaan aan het Amerikaanse kunstenaarsechtpaar Eugene en Gwendolyn Lux. Deze grafisch vormgever en beeldhouwster maakten deel uit van het Amerikaans-Europese netwerk van avant-garde kunstenaars in de jaren voorafgaande aan de Tweede Wereldoorlog. Eugene Lux heeft een rol gespeeld bij de introductie en acceptatie van Mondriaans werk in de Verenigde Staten. Dit vergemakkelijkte in 1940 de emigratie van Mondriaan naar New York, waarmee hij uit handen van de nazi’s bleef.
(Afbeelding: Fragment van een brief van Mondriaan aan Van Assendelft (1914) Bron: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis)