De rechtbank Midden-Nederland heeft een uitzonderlijke stap genomen in de zaak rond het rapport ‘Ongekend onrecht’ over de toeslagenaffaire. De rechter spreekt in zijn vonnis van grote weerstand en ‘tegenzin’ bij de ministeries van Algemene Zaken en Binnenlandse Zaken om conceptstukken openbaar te maken. Daarom gaat hij binnen een maand zelf alle documenten beoordelen en bepalen wat openbaar gemaakt kan worden.
Dat meldt de Volkskrant. De uitspraak over openbaarmaking van de kabinetsreactie op het eindverslag van de parlementaire ondervragingscommissie toeslagenaffaire werd deze week bekend. De rechter laakt de houding van de ministeries en spreekt zelfs van een ‘aan weigerachtigheid grenzende weerstand’ om conceptstukken openbaar te maken.
De uitspraak van de rechtbank staat haaks op het beleid om concepten zonder inhoudelijke afweging niet openbaar te maken. De rechter gaat in deze zaak nu zelf bepalen wat wel en niet zwart gelakt mag worden in openbare stukken.
Wet open overheid
Een persoon uit Leerdam vroeg in het kader van de Wet open overheid (Woo) in 2021 om de conceptversies van de kabinetsreactie die naar de Tweede Kamer zijn gestuurd. De ministeries van Algemene Zaken en Binnenlandse Zaken weigerden dat. Het ‘functioneren van de staat’ zou in gevaar komen. Ook zouden ambtenaren niet meer vrijuit de minister durven adviseren, volgens de landsadvocaat.
De rechter oordeelde dat geheimhouding van stukken juist ook voor wantrouwen kan zorgen. De ministeries hebben bewust het proces vertraagd. Dat terwijl het aantal documenten ‘zeer beperkt’ is en de beoordeling ervan ‘niet complex’.
‘Nieuwe Rutte-doctrine’
Hoogleraar bestuursrecht Wim Voermans spreekt in de Volkskrant van ‘niet zomaar een uitspraak’ van de rechter waarbij het huidige beleid ‘wordt gefileerd’. ‘Er was langzaamaan een soort nieuwe Rutte-doctrine ontstaan waarin weer niks gegeven hoeft te worden. Daar zet deze rechter een dikke streep doorheen.’
Het ministerie van BZK zegt de uitspraak nog te bestuderen en nog niet te weten of het in hoger beroep gaat.