Jelte Timmer (1986) is junior onderzoeker bij het Rathenau Instituut. Hij publiceerde onlangs samen met Christian van ’t Hof en Rinie van Est het onderzoek Voorgeprogrammeerd: hoe internet ons leven leidt. In de studie beschrijven de auteurs hoe het informatieaanbod op internet wordt gefilterd en gestuurd aan de hand van persoonlijke profielen van gebruikers.
Weten internetgebruikers wel dat ze gefilterde informatie krijgen?
Er zijn geen cijfers over, maar uit gesprekken die we met internetgebruikers hebben gehad, blijkt dat veel mensen zich hier niet van bewust zijn. En ook voor de mensen die van de filtering hebben gehoord, is het compleet onduidelijk hoe de informatie die ze te zien krijgen wordt aangepast. Je kan dan makkelijk verkeerde conclusies trekken. Voor ons boek Voorgeprogrammeerd spraken we bijvoorbeeld iemand die voor zijn promotieonderzoek veel gebruik maakte van Google. Zijn universiteit dook door zijn persoonlijke profiel hoog op in de zoekresultaten, waardoor hij het idee had dat zijn werk toonaangevend was in het vakgebied.
Waarom is het erg als Google en andere zoekmachines rekening houden met voorkeuren en eerder bezochte sites?
Het is niet per definitie erg. Google ontwikkelt deze manier van zoeken om je sneller bij de informatie te brengen die je zoekt; daar is niks mis mee. Maar inzicht en keuzevrijheid zijn belangrijk. Als de software keuzes voor jou maakt en informatie voor je selecteert zonder dat jij daar controle over hebt, dan wordt het problematisch. Dan bepaalt een algoritme jouw kijk op de wereld.
Hoe heeft de ontwikkeling van een open naar een gefilterd internet zich voltrokken?
Elke twee jaar verdubbelt de hoeveelheid data die we creëren met onze computers. In 2011 werd er genoeg data gegenereerd om 57,7 miljard iPads van 32 gigabyte mee te vullen. Daarmee kun je een muur van 6 meter optrekken rondom Zuid-Amerika. Om niet in al die data om te komen, hebben we algoritmen ontwikkeld die alvast een deel van de informatiebrij die niet relevant voor ons is, weg kunnen filteren. Maar het maken van zo’n selectie is moeilijk. Je bent als mens met verschillende interesses vaak naar verschillende dingen op zoek, dan kan een automatisch informatiefilter je ook juist in de weg staan.
Is het mogelijk de personalisering te keren?
Personalisering hoeven we niet te keren, we moeten het alleen kunnen controleren. Je wilt weten op welke manier een computer informatie voor jou selecteert. En vervolgens wil je zelf de beslissing kunnen maken of je dat handig vindt, of dat je het even uit wilt zetten. Die keuzevrijheid is waar we ons met Voorgeprogrammeerd ook op richten.
Wat doe jij om zo breed mogelijk geïnformeerd te blijven?
Een eerste stap is je bewust zijn van je eigen filters, dat doe je eigenlijk ook offline. Ik krijg door mijn sociale cirkel een heel andere kijk op de wereld dan iemand anders. Maar op het web kan je hier ook mee spelen. Door gebruik te maken van verschillende identiteiten bijvoorbeeld, of door goed gebruik te maken van de instellingen die je geboden krijgt. Google biedt tegenwoordig de mogelijkheid om te bekijken in welke categorieën je voor gepersonaliseerde advertenties bent ingedeeld, en dit naar wens te veranderen. Dat geeft de gebruiker inzicht en leert Google wanneer ze ernaast zitten.
Welke studie heb je gedaan?
Sociale psychologie, Kunstbeleid en -management en tot slot Nieuwe media digitale cultuur aan de Universiteit Utrecht.
Je allereerste baan?
Medeoprichter van de culturele instelling voor Nieuwe Media Cultuur in Utrecht, SETUP.
Welke vakbladen zijn het belangrijkst voor je?
Ik lees veel verschillende bronnen over het web. Online journals zoals FirstMonday, maar ook papieren bladen zoals WIRED, waarin veel nieuwe technologische ontwikkelingen langskomen.
Wat is je favoriete site of weblog?
Slashdot en MIT’s Technology Review.
En je favoriete literaire werk?
Breakfast of Champions van Kurt Vonnegut.
Welk ebook las je het laatst?
Ik ben nog niet overgestapt op de ereader. Wel eens wat flarden op de iPad van iemand anders gelezen, maar nog geen hele boeken.
Heeft het papieren boek nog toekomst?
De twee sluiten elkaar niet uit. Elk medium heeft zijn specifieke kenmerken waardoor ze naast elkaar kunnen blijven bestaan. Ik lees, schets en klad graag op papier, maar zoek, combineer en redigeer liever digitaal.
De beste elektronische uitgave die je kent?
Een erg goede app in de context van informatie zoeken en vinden is de Wolphram Alpha app.
Je favoriete vrijetijdsbesteding?
Muziek maken, zowel digitaal als analoog.
Wat zou je willen zijn als je geen onderzoeker was?
Ik denk een concreet beroep. Productontwerper of creatieve softwareontwikkelaar.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 5 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen