Digitale technologie en datagebruik veranderen onze samenleving ingrijpend. Dit heeft grote gevolgen voor de duurzaamheid van onze leefomgeving. Hoewel digitalisering en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, is hiervoor geen aandacht in het overheidsbeleid. In zijn advies Digitaal duurzaam concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) dat de overheid veel krachtiger moet ingrijpen in en gebruikmaken van de digitale wereld om duurzaamheid te bevorderen.
Achter de leefomgeving die wij zien en ervaren gaat een digitale wereld schuil van data, platforms en digitale diensten. De digitale wereld bepaalt steeds meer hoe wij wonen, reizen, recreëren, consumeren, et cetera. Dit heeft ons volgens de raad veel gemak en welvaart gebracht, en digitale technologie en data hebben positieve gevolgen voor duurzaamheid door bijvoorbeeld productieprocessen efficiënter te maken en door de integratie van zon- en windenergie in ons energiesysteem mogelijk te maken. Maar digitalisering leidt niet vanzelfsprekend tot een duurzamere samenleving, weet de Rli. Ze jaagt ook consumptie aan, zorgt voor een groei van de grondstofintensieve industrie en voor een toename van broeikasgassen.
Gerichte interventies noodzakelijk
De overheid voert actief beleid om de leefomgeving te verduurzamen en neemt tal van maatregelen in de fysieke leefomgeving om doelen op het gebied van broeikasgassen, klimaat en grondstoffengebruik te bereiken. De digitale kant van de leefomgeving krijgt in het beleid echter onvoldoende aandacht. Gerichte interventies van Nederland en de Europese Unie in de digitale wereld zijn daarom noodzakelijk en gerechtvaardigd, aldus de Rli, die drie hoofdaanbevelingen voor actieve overheidssturing doet:
- De overheid moet digitale technologie en data zelf vaker inzetten in haar duurzaamheidsbeleid;
- De overheid moet ook in haar digitaliseringsbeleid ervoor zorgen dat digitalisering van de samenleving duurzaam is;
- Overheidsorganisaties moeten zich beter voorbereiden op digitale ontwikkelingen.
Meer greep op digitale platforms
Digitale platforms hebben een cruciale positie in de digitalisering van de samenleving en vormen daardoor het beste aangrijpingspunt voor maatregelen om de verduurzaming van de leefomgeving te stimuleren, vindt de Rli. In de leefomgeving verbinden platforms vraag en aanbod van tal van goederen en diensten. Hiervoor worden leefomgevingsdata verzameld, geanalyseerd en bewerkt, of het nu gaat om het aanbieden en afnemen van energie, reizen of consumentengoederen. Door deze rol bepalen digitale platforms in toenemende mate de regels voor bijvoorbeeld markten voor mobiliteit, vrijetijd, energie en grondstoffen, met effecten op de leefomgeving. De raad acht het daarom van groot belang dat de overheid hierop greep krijgt en randvoorwaarden gaat stellen aan digitale platforms in het belang van duurzaamheid. Daartoe is volgens de Rli ook een Europese verordening nodig die het stellen van duurzaamheidsrandvoorwaarden aan platforms mogelijk maakt. Bovendien moet de rijksoverheid de mogelijkheden onderzoeken om via platforms negatieve milieueffecten door te berekenen in de prijs van producten of diensten.
Het advies Digitaal duurzaam werd op 9 februari aangeboden aan de staatssecretarissen van Infrastructuur en Waterstaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en aan de bewindspersonen van Economische Zaken en Klimaat.