Door: Marieke van Delft
Sinds circa 1990 wordt het productie-distributie-consumptiemodel gebruikt in de boekwetenschap. Hiermee wordt het hele boekbedrijf in overzichtelijke segmenten verdeeld, die elk een tak van het vak vertegenwoordigen. Deze driedeling toont ook een ontwikkeling in de bestudering van het boek. Boekwetenschap begon met onderzoek naar de fysieke kenmerken van boeken, naar drukkers en hun materialen (persen en letters) en concentreerde zich vervolgens op de manier waarop boeken van de producent naar consument gebracht werden. Tegenwoordig is onderzoek naar vroegere eigenaars hot, al komen ook de andere aspecten natuurlijk nog aan bod.
Een inspirerend voorbeeld van onderzoek naar vroegere eigenaars is de Material Evidence in Incunabula-database van het 15cBOOKTRADE-project, ondergebracht bij het Consortium of European Research Libraries en geleid door Cristina Dondi (Universiteit van Oxford/CERL). Material Evidence in Incunabula (MEI) is een database over vijftiende-eeuwse boeken, waarin alles wat aan een boek te zien is beschreven wordt: de band, inscripties, marginalia, eigenaarsaantekeningen, rubricatie oftewel versiering van de tekst, enzovoort. Dat alles met de bedoeling erachter te komen hoe en door wie die boeken in de loop der tijd gebruikt zijn. De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag begon in mei 2017 haar incunabelen in MEI te beschrijven met de hulp van stagiaires.
Het mooie van de hele onderneming is dat steeds meer bibliotheken, zowel in binnen- als buitenland, aan het project mee gaan doen. Allerlei informatie komt op die manier bij elkaar, waardoor bijvoorbeeld verspreid geraakte collecties gereconstrueerd kunnen worden. Zo zijn nu al 254 edities in 261 exemplaren van de beroemde Amsterdamse collectioneur Pietro Antonio Bolongaro Crevenna (1735-1792) in zeven gerenommeerde bibliotheken wereldwijd via CERL te vinden. Of is te zien hoe snel een Utrechtse druk al in Venetië gebruikt werd. Door de internationale samenwerking en het grote aantal beschreven boeken biedt MEI nieuw zicht op oude boeken.
Marieke van Delft is conservator Oude Drukken bij de Koninklijke Bibliotheek.