Voor burgers moet duidelijk zijn wat zij van de overheid mogen verwachten als deze gebruikmaakt van data en algoritmes, maar dat is niet altijd het geval. De Nationale ombudsman heeft daarom een ombudsvisie ontwikkeld op het ‘behoorlijk gebruik van data en algoritmes door de overheid’.
De overheid gebruikt in processen en systemen steeds vaker data en algoritmes. Hierbij houden overheden rekening met het belang van juridische en ethische kaders, maar de ombudsman ziet ook het gevaar, bijvoorbeeld wanneer de overheid door het gebruik van data en algoritmes verandert in een blackbox en de burger niet meer weet wie hij voor zich heeft. Overheden vinden het belangrijk om het belang van de burger voorop te stellen, maar in de praktijk blijkt dat dit onvoldoende gebeurt. Vandaar de ombudsvisie Een burger is geen dataset. Nationale ombudsman Reinier van Zutphen: ‘Niemand wil dat burgers slachtoffer worden van een systeem waarin de overheid gebruikmaakt van data en algoritmes. Of dat zij worden geconfronteerd met ongewenste resultaten. Toch worden burgers nog nauwelijks betrokken bij het gebruik van data en algoritmes door de overheid. Daar kun je als overheid verandering in brengen door de drie uitgangspunten uit de ombudsvisie te hanteren.’ Die zijn:
- Wees duidelijk.
- Wees toegankelijk.
- Wees oplossingsgericht.
Vertrouwen in overheid
In zijn ombudsvisie stipt de ombudsman ook aan dat hij het belangrijk vindt dat de overheid vooraf nadenkt over het gebruik van data. En dat burgers altijd uit het systeem kunnen worden gehaald als het misgaat. Bovendien moeten persoonlijk contact en maatwerk altijd mogelijk blijven. Dit draagt bij aan het vertrouwen dat de burger in de overheid heeft.
‘Ontwikkelingen blijven volgen’
In een brief aan Raymond Knops, demissionair staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, roept de ombudsman de overheid op om de burger centraal te stellen wanneer zij gebruikmaakt van data en algoritmes. De Nationale ombudsman blijft actief de ontwikkelingen rondom het gebruik ervan volgen en waar nodig zijn ombudsvisie uitdragen. Daarnaast zal hij deze visie als toetsingskader gebruiken wanneer hij klachten ontvangt over het gebruik van data en algoritmes door de overheid.