Op 20 januari 2017 treedt president Obama af. De voorbereidingen van de naar hem genoemde presidentiële bibliotheek zijn in volle gang. Welke functie vervullen dit soort bibliotheken?
Door: Elvira Caneda Cabrera
Toen ik vorig jaar las over de komst van de Obama-bibliotheek, realiseerde ik me pas dat presidentiële bibliotheken alleen in de Verenigde Staten voorkomen. Deze bibliotheken zitten eigenlijk tussen parlementaire bibliotheken en juridische bibliotheken in. De collecties betreffen vooral relevante officiële documenten uit de desbetreffende presidentiële periode.
Je zou ook kunnen stellen dat deze bibliotheken een mengvorm zijn van een archief en een museum. Naast de officiële documenten worden er ook objecten van de desbetreffende president bewaard. Zo is er bijvoorbeeld in de JFK Presidential Library and Museum een replica van John F. Kennedy’s Oval Office en in LBJ Presidential Library is de presidentiële limousine van Lyndon B. Johnson te bewonderen.
Deze bibliotheken laten het belang zien dat de Amerikaanse presidenten hechten aan kennis. De traditie is begonnen in de jaren dertig van de vorige eeuw – en de presidentiële bibliotheken maken nog steeds documenten en objecten toegankelijk in het publieke domein.
Hoe het begon
Het was president Franklin D. Roosevelt die zich realiseerde dat het gebrek aan goede opslag en beheer van officiële documenten ervoor zorgde dat veel relevante informatie verloren ging.
Deze documenten verkeerden vaak in slechte staat, werden soms zelfs verkocht of nog erger: ze raakten kwijt. Roosevelt heeft het advies opgevolgd van historici en belangrijke publieke figuren uit zijn tijd die hem aanraadden om een bibliotheek in te richten waarin niet alleen de officiële stukken maar ook eerder gepubliceerde stukken, zijn boekencollectie en memorabilia worden bewaard. Op 10 december 1938 was de eerste presidentiële bibliotheek een feit. De Roosevelt-bibliotheek gold als model voor de latere presidentiële bibliotheken. Voor die tijd werden officiële stukken in de Library of Congres en andere bibliotheken bewaard, maar zoals gezegd zijn deze stukken veelal verloren gegaan.
Vanaf het begin werd de bouw van de presidentiële bibliotheken gefinancierd door private fondsen die via een non-profitorganisatie werden beheerd. Tegenwoordig is er nog steeds ruimte voor giften en donaties om deze bibliotheken te blijven steunen. In de Presidential Libraries Acts van 1955 en 1986 is wettelijk bepaald dat de National Archives and Records Administration (NARA) verantwoordelijk is voor het beheer en de administratie van deze bibliotheken. En in de Presidential Records Act (PRA) van 1978 is vastgelegd dat archivarissen het materiaal moeten selecteren. De archivarissen beslissen gedurende een periode van vijf jaar welke stukken voorhanden komen en op welke manier deze beschikbaar worden gemaakt voor onderzoek. In deze periode is het materiaal niet in te zien voor het algemene publiek. Dankzij de PRA is de vertrekkende president niet meer degene die bepaalt welke stukken terechtkomen in de presidentiële bibliotheek.
Heden en verleden
Op 20 januari 2017 treedt president Obama af. De presidentiële bibliotheek die naar hem wordt vernoemd, komt in Chicago, de stad waar hij eerder woonde en werkte. Chicago hoopt met de bibliotheek ongeveer tweeduizend banen te scheppen. Eind 2015 heeft de Barack Obama Foundation uit honderdveertig ontwerpen voor de bibliotheek zeven finalisten geselecteerd. Het winnende ontwerp wordt halverwege 2016 bekendgemaakt. President George W. Bush, de 43e president van de VS, heeft in april 2013 een bibliotheek geopend in Dallas, Texas die, niet zo verrassend, naar hemzelf is genoemd.
Bush’ voorganger Bill Clinton heeft het net iets anders aangepakt met The Clinton Presidential Center. Het is een centrum voor cultuur en onderwijs waarin ook een bibliotheek en een museumwinkel zijn gevestigd. Het bijzondere aan The Clinton Presidential Center is dat een stekje van de beroemde witte paardekastanje uit de tuin van het Anne Frankhuis geplant is in de tuin, ‘The Anne Frank tree installation’. Hiermee wordt aandacht gevraagd voor en een link gelegd met mensenrechtenschendingen in Arkansas in de twintigste eeuw. Ook op de website van The Clinton Presidential Center komt dit onderwerp aan bod. De 41ste president George H.W. Bush heeft ook een bibliotheek in zijn naam laten oprichten en Ronald Reagan, op zijn beurt, ligt zelfs begraven op de helling van een heuvel op het terrein van zijn bibliotheek.
Het is nog even afwachten wie de komende presidentsverkiezingen in de VS gaat winnen. Mocht Hillary Clinton de nieuwe president worden, dan is het de vraag of haar presidentiële bibliotheek gehuisvest wordt in een nieuwe vleugel van The Clinton Presidential Center van haar echtgenoot. Of zal er dan ergens anders een nieuw gebouw komen?
Verder lezen
- Home of Franklin D Roosevelt: www.nps.gov/hofr/index.htm
- The Clinton Presidential Center: www.clintonfoundation.org/clinton-presidential-center
- Een overzicht van de presidentiële bibliotheken is te vinden op www.archives.gov/presidential-libraries/visit/
Elvira Caneda Cabrera is vakreferent Bibliotheek-Informatiewetenschap & projectleider bij de UB Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 4 / 2016. Het gehele nummer kun je hier lezen.