Een redacteur, werkzaam bij Beeld en Geluid, stelt de vraag: Beeld en Geluid doet ook aan webarchivering (omroepwebsites die als context bij programma’s bewaard worden). Mogen deze sites ook beschikbaar gesteld worden aan het publiek, in een vorm vergelijkbaar met de Wayback Machine? Hoe zit het met auteursrecht op de omroepwebsites? En krijg je dan ook te maken met het relatief nieuwe recht om vergeten te worden?
Door: Raymond Snijders
Raymond Snijders antwoordt: Om met het laatste te beginnen: het recht om vergeten te worden is een recht voor burgers van de Europese Unie om bepaalde verouderde of onjuiste privacygevoelige informatie te laten verwijderen uit de zoekresultaten van zoekopdrachten op een persoonsnaam bij een zoekmachine. Hoewel het niet ondenkbaar is dat het toegepast zou kunnen worden op een zoekmachine van een nieuwssite of webarchief, is het vergeetrecht expliciet bedoeld voor zoekmachines met een grote impact op de vindbaarheid van informatie. In die categorie zit eigenlijk alleen Google en het is niet aannemelijk dat dit recht gaat botsen met een initiatief voor een webarchief.
Bij het archiveren van websites heb je echter wel te maken met het auteursrecht. Een website is altijd opgebouwd uit meerdere onder delen: teksten (zelfgeschreven of van andere sites overgenomen), video’s, foto’s en/of andere afbeeldingen. Daarvan kunnen en zullen de rechten bij meerdere rechthebbenden liggen. Vaak rusten er ook andere intellectuele eigendomsrechten op onderdelen van websites zoals merkenrecht, naburige rechten, databankenrecht en portretrecht. Bij webarchivering speelt auteursrecht een rol in alle fases van het proces. Het binnenhalen van een website (harvesten) gebeurt door een crawler, een robot die de website kopieert. Voor dat kopiëren heb je al meteen toestemming van (alle) rechthebbenden nodig. In Nederland is er geen uitzondering in de Auteurswet voor bedrijven of instellingen om dit te doen. Er is een uitzondering gemaakt voor sites die van de overheid zijn maar daar vallen omroepwebsites niet onder. Er is dus altijd toestemming nodig.
Ook bij het archiveren zelf zullen er (meerdere) kopieën gemaakt moeten worden en geldt hetzelfde toestemmingsprincipe. Ga je vervolgens dan een webarchief ook nog beschikbaar stellen aan het publiek zoals het Internet Archive doet met de Wayback Machine? Dan schend je, zonder toestemming hiervoor, alle intellectuele eigendomsrechten die er maar te vinden zijn op al die sites.
Deze juridische problemen zijn de reden dat in Nederland de Koninklijke Bibliotheek voorzichtig omgaat met haar eigen webarchief. Er wordt toestemming gevraagd aan alle site-eigenaren voor het binnenhalen en archiveren. En het webarchief wordt alleen beschikbaar gesteld binnen het gebouw van de bibliotheek conform de uitzondering die bibliotheken hiervoor hebben in de Auteurswet.
Voor de Wayback Machine heeft het Internet Archive gekozen voor een andere aanpak: alle sites op het internet worden binnengehaald en opnieuw beschikbaar gesteld zonder toestemming te vragen waarbij site-eigenaren de mogelijkheid hebben om hun site te laten verwijderen. De Wayback Machine maakt hiervoor gebruik van de fair use-bepaling in de Amerikaanse Auteurswet die we niet kennen in de Nederlandse Auteurswet.
Als het Nederlandse Beeld en Geluid echter gearchiveerde omroepwebsites, vergelijkbaar met de Wayback Machine, beschikbaar wil maken aan het publiek dan is er dus expliciet toestemming nodig van alle rechthebbenden. Hiervoor zullen dus ook specifiek afspraken gemaakt moeten worden met de omroepen en de betrokken rechthebbenden.
Raymond Snijders is senior informatiebemiddelaar bij Hogeschool Windesheim.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 4 / 2016. Het gehele nummer kun je hier lezen.