Door: Frank Huysmans
Over het grootste nadeel van doorwerken tot je zevenenzestigste heeft niemand het: dat je met een beetje pech nóg een reorganisatie, fusie of splitsing te verstouwen krijgt. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar de misantropie neemt onmiddellijk bezit van mijn gemoed als ik weer zo’n door een communicatieprofessional vervaardigd persbericht lees over schaalvoordelen zus, synergie zo en toekomstbestendig bovendien. Dat er altijd een aardkorstbreuk gaapt tussen de tekentafel van de organisatieadviseur en de realiteit van de werkvloer – iedereen weet het en toch gebeurt het. Er is immers toch geleerd van fouten uit het verleden? Nou, eh, ja. Het gebeurt nog maar zelden dat er bij een reorganisatie géén ‘aanloopverliezen’ dan wel ‘frictiekosten’ worden ingecalculeerd, wat ervan getuigt dat enig vertrouwen in het leervermogen van homo sapiens nog gerechtvaardigd is. Maar van het lastigst te overwinnen obstakel – cultuurverschillen in de samen te voegen organisaties – heb ik in een fusievoornemen nooit rekenschap zien geven.
Misschien ben ik te sceptisch. Wijt u dat dan alstublieft aan de universitaire omgeving waarin de frequentie van reorganiseren die van een trillende gitaarsnaar (de hoge E om precies te zijn) evenaart. Het ene moment ligt het Nirwana binnen handbereik wanneer de onderzoeks- en onderwijstijd van de staf door nieuw aan te stellen onderzoeksdirecteuren gemanaged gaan worden. Goed, het ganse personeel solliciteert braaf en met succes op de eigen baan. De inkt van de handtekeningen onder de nieuwe arbeidscontracten is nog niet droog of er moet weer tussen de universiteiten intensiever worden samengewerkt. En drie jaar later keren we weer terug naar de situatie van twee herstructureringen eerder. ‘Het niet-wetenschappelijk personeel zat zich kennelijk alweer te vervelen,’ hoorde ik een hoogleraar bij die gelegenheid verzuchten.
Daags voor de kerst – de blikjes cranberrypaté hadden de kerstpakketten al verlaten – overvielen de directies van de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief informatieprofessioneel Nederland met de aankondiging dat zij één organisatie gaan vormen. Vanzelfsprekend kon ook dit persbericht niet uitgaan zonder ‘schaalvoordelen’, ‘synergie’ en ‘uitdagingen’. Gelukkig ademde het ook het bewustzijn dat er wetten in de weg staan en praktische bezwaren. Omdat het aanpassen van die wetten even gaat duren, is er tijd om de praktische bezwaren aandacht te geven. Het helpt alvast dat de beide organisaties in één gebouw zitten. Ook laat het bericht terecht niet onvermeld dat het personeel al bij enkele samenwerkingsprojecten aan elkaar heeft kunnen snuffelen. Maar een archivaris werkt anders dan een bibliothecaris. Digitalisering helpt de verschillen tussen disciplines verkleinen maar voorlopig werkt men nog met verschillende softwarepakketten, ontologieën, objectbeschrijvingsformats, vakjargons en bodies of knowledge. Ik voorspel: we hebben straks één organisatie die net zoveel kost (of een beetje meer) en hetzelfde doet als de twee oude. Met Zijlstra, Berendse en Savenije hoop ik dat ik nog voor mijn zevenenzestigste ongelijk krijg.
Frank Huysmans is bijzonder hoogleraar bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en zelfstandig onderzoeker en adviseur bij WareKennis.nl.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 1&2 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen