Als bibliotheken willen overleven, dienen ze de komende jaren aan twee zaken aandacht te geven, vindt Jos Damen. Met aan de ene kant van het spectrum: digitale bibliotheektoepassingen; aan de andere kant de speciale en lokale collecties. Voor de vijfde aflevering van een serie combinatiebesprekingen las Damen een inspirerend boek over librarians and cybrarians en een over de collecties van de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Door: Jos Damen
De bibliotheek van de Vrije Universiteit Amsterdam zit anno 2013 in zwaar weer. Tientallen medewerkers worden met ontslag bedreigd en de directeur is tijdelijk aan de kant gezet. De geschiedenis van de VU-bibliotheek is relatief recent: de Vrije Universiteit werd opgericht in 1880. Tot 1970 leunde de Vrije Universiteit sterk op de andere UB in Amsterdam, die van de Universiteit van Amsterdam. De verhuizing naar de Boelelaan in Buitenveldert bracht daar verandering in: de relatief kleine VU-bibliotheek werd uitgebouwd tot een volwaardige UB met inmiddels 1 miljoen boeken, er kwam aandacht voor bijzondere collecties en recentelijk ook voor de digitale bibliotheek.
Onverwachte pareltjes
Al enige tijd geleden verscheen een alleraardigst boekje met een algemene inleiding tot de bijzondere collecties van de VU: ‘een overzicht in acht luiken’. Deze uitgave dateert het begin van de bijzondere collecties aan deze bijzondere universiteit rond 1970, met de overname van de bibliotheek van het RK (!) Grootseminarie Bovendonk in 1969 en van de verzameling reformatiedrukken van Mr. H. Bos in 1970. De bijzondere collecties van de VU herbergen onverwachte pareltjes. Uiteraard zijn er de voorspelbare reformatorische werken (Luther, Calvijn, Zwingli, Melanchton, De Bèze), de Delftse Bijbel (1477), psalm- en liedboeken en protestantse vroomheidswerken. Maar ook heeft de VU een grote collectie katholieke en Engelse puriteinse literatuur (deels afkomstig uit Londen, Bristol en Georgia).
Verder bezit de VU een medische collectie (Schneevoogt) met overdrukken van de Leidse Klikspaan (Joh. Kneppelhout). Bijzondere oude drukken van Bunyan en Milton staan gebroederlijk naast vijftig kleitabletten (ook digitaal beschikbaar). De collectie met Gustave Dorés staat schouder aan schouder met de bibliotheek van Abraham Kuyper. Alle collecties zijn in dit boekje kleurig afgebeeld.
Librarians & cybrarians
Van een geheel andere orde is This book is overdue! Schrijfster Marilyn Johnson was onder andere medewerkster van Life en is een aficionado van bibliotheken. De ondertitel van het boek leest als een motto: how librarians and cybrarians can save us all. Met het boek schreef ze een goed leesbare lofzang op bibliotheekmedewerkers en moderne bibliotheken. Ze laat aardige voorbeelden van vernieuwende bibliotheken zien (naast de British Library en de boekmachine Bokomaten uit Zweden wordt ook DOK Delft geprezen), wijst op slimme ontwikkelingen en bespreekt inspirerende bibliothecarissen. Zoals Henriette Avram, die MARC uitvond, John Kilgour (de oprichter van OCLC, niet voor niets ook succesvol spion), de enthousiaste Tattooed Librarian en de Obnoxious Librarian from Hades (Dennie Heye, NL).
Johnsons nieuwsgierigheid brengt haar overal: van de balies van kleine Amerikaanse plattelandsbibliotheken tot de bestuurskamer van de New York Public Library, waar ze het voor elkaar krijgt om een bestuursvergadering bij te mogen wonen. Johnsons laat duidelijk twee kanten van de medaille zien: de leeszalen voor Azië & het Midden-Oosten worden gesloten, de Baltische collectie wordt niet meer aangevuld – en dat gebeurt om geld vrij te maken om meer voor de bevolking in New York te kunnen doen.
Optimisme
Johnson is optimistisch over de toekomst van bibliotheken. Immers: ‘een kwaliteit die bibliothecarissen onschatbaar en onmisbaar maakt, is het feit dat ze willen helpen. En ze proberen niet om ons iets te verkopen’. Daarbij zijn ze altijd met hun tijd meegegaan. ‘Informatiespecialist is een codewoord voor: maak je geen zorgen, we zijn geen dinosaurussen: we dekken ook de digitale eeuw.’ Daarbij helpt het dat vanaf de jaren negentig ‘the librarians and the IT-department married’.
Als een goede moeder spaart Johnson de roede niet. In de woorden van Wayne Hay: ‘Bibliothecarissen zijn hun eigen ergste vijanden. Ze zouden een poosje in de detailhandel moeten werken’ – om te leren het belang van de klant voorop te stellen. De pluspunten van bibliotheken: ze zijn verspreiders van kennis, ze zijn beter dan Google – door hun gespecialiseerde databases en collecties, ze geven goede assistentie (ook voor digitale zaken) en ze dienen een sociaal belang – open toegang.
www.ub.vu.nl/nl/collecties/bijzondere-collecties/index.asp, www.marilynjohnson.net
Marilyn Johnson | This book is overdue! How librarians and cybrarians can save us all | Harper Perenial | 2011 | € 16 |
ISBN 978-0-06-143160-9 | Waardering: ●●●○○
Jos van Heel et al. | De Bijzondere Collecties van een bijzondere universiteitsbibliotheek. Een overzicht in 8 luiken | Amsterdam: UB Vrije Universiteit | 2011 | € 7,50 | Waardering ●●●○○
Jos Damen is hoofd van bibliotheek en IT bij het AfrikaStudiecentrum in Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 3 / 2013. Het gehele nummer kun je hier lezen