Eindelijk is er weer eens een boek uitgekomen over kennismanagement: Factor K: How to make knowledge work. Veel kennis blijft echter nog zitten in het hoofd van de auteur, vindt Ruben Koman.
Door: Ruben Koman
Daphne Depassé publiceert eind 2017 Factor K: How to make knowledge work. Dat is bijzonder, want zo vaak verschijnt er geen integraal boek over kennismanagement (km). Met deze uitgave wil Depassé de lezer aansporen om de (productie)factor ‘kennis’ krachtig in te zetten in de eigen organisatie. Het is geschreven als een ‘doenbaar’ boek, zodat mensen er direct mee aan de slag kunnen gaan en organisaties (verstopte) kennis gaan gebruiken.
Depassé stelt dat het accent binnen het vakgebied kennismanagement ligt op het cyclische, continue proces van het ontwikkelen, delen, toepassen en evalueren van kennis, terwijl het gebrek aan implementatie – het daadwerkelijk inzetten ervan – vaak achterwege blijft. In Factor K laat de auteur zien dat zij ‘het specialisme’ (ondanks haar pleidooi tegen dit begrip) rondom de inrichting van de ‘methodiek km’ beheerst en wil overdragen.
Bouwblokken
Het eerste deel van het boek bevat een ‘framework’ om in een organisatie een krachtige kennisomgeving te ontwerpen. Dit framework bestaat uit twaalf bouwblokken. Het tweede deel is gericht op de hulpmiddelen (‘tools’) waarmee je de bouwblokken kunt invullen in de praktijk.
De bouwblokken bevatten onmisbare startkennis voor een kwartiermaker km. Ze gaan onder meer in op het ‘waarom’ (het probleem benoemen), het ‘wie + waarbinnen’ (het zien van de context, het identificeren van de spelers en het bepalen van de ‘spelruimte’), het ‘waarheen’ (wat wil je met je kennis bereiken?), de ‘waarde’ (de behoeften, de drijfveren), het ‘wat’ (om wat voor kennis gaat het precies?), het ‘hoe’ (het zoeken naar oplossingen), de ‘strategie’ (hoe ga je je doelen bereiken?) en de ‘communicatie’ (je boodschap).
Organisatie-inrichting
In principe zijn de bouwblokken bruikbaar voor allerlei vormen van inrichting van de organisatie, niet per se km. Dat gevoel bekruipt me tijdens het lezen van het boek vaker: ben ik nu écht altijd met praktische materie over km bezig – zoals de ondertitel zegt: how to make knowledge work – of gaat het over organisatie-inrichting an sich?
Het boek bevat instrumenten die in principe ook voor organisatie-inrichting, programmatische doeleinden of inrichting van projecten bruikbaar zijn, losstaand van de km-boodschap. Is dat erg? Wellicht beland ik hiermee bij de discussie aan het begin van het boek, namelijk dat km raakvlakken met veel vakgebieden heeft. Wel mis ik op bepaalde momenten een verdere, praktische uitwerking voor het ‘werken met kennis’.
Kennisdeelproces
Een aantal belangrijke praktische uitwerkingen van het cyclische kennisdeelproces bespreekt de auteur kort of in het geheel niet. Deze aspecten zou je volgens Depassé zelf kunnen achterhalen met behulp van de veertien behandelde ‘tools’ en het invullen van het ‘framework’.
Toch is het maar de vraag of de lezer over de benodigde voorkennis beschikt om zélf allerlei praktische vragen over het kennisdeelproces te kunnen stellen en invullen. Zoals:
– Hoe kom ik überhaupt aan mijn organisatiekennis en hoe bepaal ik de kennis- en aandachtsgebieden van de organisatie? Hoe verzamel ik vervolgens het beste die kennis? (Onder het bouwblok het ‘wat’ ontbreekt een leidraad tot het praktisch uitvoeren van zo’n nulmeting, bijvoorbeeld in de vorm van een strategische kennisanalyse.)
– Hoe verhoudt digitaal km zich ten opzichte van fysieke ontmoetingen (‘blended km’)? Hoe zet ik hierbij al dan niet een ‘community of practice’ in (groepen professionals die samenkomen omdat ze een passie delen, die ze naar een hoger niveau willen brengen)?
– Hoe richt ik een goed digitaal systeem in, met ontsluiting van informatie en verwijzing naar kennis (zoals een intranet met smoelenboek), waar medewerkers kennis kunnen delen en elkaar op kennis kunnen vinden?
– Hoe stel ik kennisbehoud centraal in de organisatie en hoe draag ik zorg voor mijn kennisspecialisten?
– Hoe evalueer ik het kennisproces en welke middelen zet ik daarvoor in?
In het vinden van praktische oplossingen zijn het ‘hoe-blok’ en de ‘tools’ (de hulpmiddelen) het meest interessant. Depassé benoemt daar ‘Factor K buttons’: ‘knoppen waaraan je kunt draaien om een krachtige kennisorganisatie te creëren’. Hierbij gaat het om zaken als cultuur, leer- en kennisactiviteiten en ICT-technieken.
Kanttekeningen
Factor K bulkt van de kennis rondom kennis. Dat is prachtig. Maar met één keer lezen ben je er nog niet, want in het ruim tweehonderd pagina’s tellende boek zit enorm veel kennis verstopt. Daarom is het jammer dat een (zaak)register ontbreekt.
Nog een paar kanttekeningen: Door het veelvuldig gebruik van de lijdende vorm (‘worden’), de pijltjes, blokken en kleurtjes en de wisselwerking tussen meertalige begrippen en quotes, leest het boek niet altijd even makkelijk weg. Dat kan liggen aan de schrijfstijl. ‘Meerdere stijlen, dat is mijn stijl,’ aldus Depassé. Het is verder jammer dat het boek (digitaal) niet toegankelijk is voor mensen met een visuele beperking, zoals mijn naaste km-collega’s.
Handvatten
Die ‘maren’ klinken wat zuur. Maar het neemt niet weg dat Factor K kennis en handvatten bevat voor een gedegen start van het vakgebied kennismanagement. Wel blijft veel kennis nog zitten in het hoofd van de auteur. Dus is – met de groeiende vraag naar kennis over km – de komst van een deel twee eigenlijk een onoverkomelijk toekomstscenario…
Daphne Depassé, Factor K: How to make knowledge work. Voorthuizen, Hatch Media, 2017. ISBN 9789082110814, € 47,50
Ruben Koman is adviseur kennismanagement bij Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen; hij schreef eerder negen boeken op het gebied van etnologie, volkskunde
Deze bijdrage komt uit IP nr. 4 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.