Fundamentals is de vierde editie van een tekstboek dat voor het eerst in 2004 verscheen. Sindsdien behoort het boek van Peggy Johnson met name in de VS tot de standaard literatuur van elke opleiding library and information science.
Door: Bert Zeeman, adjunct-directeur Bibliotheek Universiteit van Amsterdam / Hogeschool van Amsterdam en lid van de UKB-werkgroep Collectiemanagement
‘Book selection is the first task of librarianship. It precedes all other processes … and it is the most important.’ Dat schreef de Britse bibliothecaris Lionel McColvin bijna een eeuw geleden in een van de eerste tekstboeken over collectievorming, The Theory of Book Selection for Public Libraries.
Het is een uitspraak die door Peggy Johnson, auteur van Fundamentals of collection development and management, niet ongekwalificeerd onderschreven zal worden. Maar de vraag of collectiespecialisten nog een toekomst hebben in een bibliotheekwereld die evolueert van collectie-georiënteerd naar diensten-georiënteerd, beantwoordt ze in ieder geval met een volmondig ja. Niet alleen dat, de expertise van die collectiespecialisten is volgens haar zelfs belangrijker dan ooit.
Actuele onderwerpen
Fundamentals is de vierde editie van een tekstboek dat voor het eerst in 2004 verscheen en sindsdien met name in de VS tot de standaard literatuur behoort van elke opleiding library and information science. Met strakke regelmaat is iedere vier/vijf jaar een geactualiseerde versie verschenen – teken van zowel de snelle ontwikkelingen in het veld als de vraag naar een toegankelijke introductie op het terrein.
Alhoewel de opzet van deze vierde editie niet afwijkt van de eerste, heeft Johnson zich er zeker niet makkelijk vanaf gemaakt. Daarvoor verandert er inderdaad te veel op het gebied van bibliotheekcollecties: of het nu het format, de wijze van ontsluiting, de toegankelijkheid of het bewaren voor de toekomst betreft.
Actuele onderwerpen als open access en predatory publishing, demand driven acquisition en altmetrics worden door Johnson allemaal meegenomen. De geactualiseerde bibliografie (met uitsluitend publicaties van na 2014) en de uitvoerige literatuurverwijzingen bij de negen hoofdstukken laten zien dat Johnson sinds de publicatie van de derde editie van Fundamentals in 2014 beslist niet heeft stilgezeten en de recente relevante literatuur, gedrukt en digitaal, heeft meegenomen en verwerkt.
Gemiste kans
Schreef Johnson in 2004 in de eerste editie van Fundamentals in haar voorwoord nog ‘Collection development and management are the meat and potatoes of libraries’, drie edities later is die uitspraak verdwenen en opent Johnson haar tekstboek met de observatie dat de 21ste eeuw nut en noodzaak van collectiemanagement als specialisme in discussie heeft gebracht. Daar blijft het echter bij. Een echte reflectie op wat een bibliotheekcollectie vandaag de dag nog betekent en wat de betekenis is van collectievorming en collectiemanagement ontbreekt helaas.
Voor de meeste bibliotheken is de eigen collectie (en dan met name de eigen gedrukte collectie) inmiddels slechts een van de onderdelen van de informatiemix die zij hun gebruikers aanbieden. Tot die mix horen verder onder andere de informatie die via IBL bereikbaar is, informatie die via licenties beschikbaar gesteld wordt (dat geldt voor het overgrote deel van de elektronische tijdschriften en databestanden) en de materialen van de eigen instelling die bibliotheken via repositories ontsluiten.
Voor deze ontwikkeling zijn karakteriseringen in zwang als ‘the facilitated collection”’ (Lorcan Dempsey) en ‘collections as a service’. Zij heeft ook al geleid tot voorstellen om de tweeling collectievorming/collectiemanagement maar te vervangen door contentstrategie (Stuart Hunt). In haar inleidende hoofdstuk stipt Johnson deze ontwikkeling slechts heel kort aan, maar het ontbreken van een meer fundamenteler bespreking ervan beschouw ik toch een beetje als een gemiste kans. Zeker in een tekstboeg dat zich vooral richt op nieuwe generaties bibliothecarissen.
Nieuw in deze editie
Zoals gezegd, Fundamentals bestaat uit negen hoofdstukken. Acht daarvan vormen de harde kern die al vanaf de eerste editie zijn gehandhaafd. Achtereenvolgens komen een introductie op de terminologie, organisatorische zaken, planning en financiën, collectievorming, collectiemanagement, marketing en gebruikers, analyse en verantwoording, en samenwerking met andere instellingen aan de orde.
Nieuw in deze vierde editie is het hoofdstuk over leveranciers, onderhandelingen en contracten. Uiterst actueel en ondanks de Angelsaksische oriëntatie worden hier toch ook de recente onderhandelingen van Elsevier met de VSNU en Projekt DEAL al meegenomen. Elk hoofdstuk eindigt gewoontegetrouw met een beschrijving van een case en een daaraan gekoppelde opdracht.
Ook de cases zijn nieuw, terwijl de cases uit de vorige edities nog geraadpleegd kunnen worden via de zogenaamde webextras die bij het boek horen; ook de oude literatuuropgaven zijn hier beschikbaar. Ik geloof niet zo in het aanbieden van deze opties via een aparte website, maar het maakt de evolutie van Fundamentals in de afgelopen vijtien jaar wel heel zichtbaar en toegankelijk.
Een vijfde editie?
Ook deze vierde editie zal daarom ongetwijfeld haar weg vinden naar bibliotheekopleidingen, vooral in de Angelsaksische landen. Ook voor zij die al werkzaam zijn in bibliotheken is er nog veel waardevols in de afzonderlijke hoofdstukken terug te vinden. Maar of er over vier jaar nog een vijfde editie volgens ditzelfde format zal verschijnen? Ik durf er mijn hoofd niet onder te verwedden.
Peggy Johnson
Fundamentals of collection development and management, 4th edition
Chicago: ALA Editions, 2018, 9780838916414, $ 85.00
London: Facet Publishing, 2018, 9781783302741, £ 69.95