Omroepberichten zoals die van NS zijn een goede manier om in een keer een grote groep mensen te bereiken met relevante informatie. Maar wat als je doof bent? Voor deze groep is er nu een eerste prototype van een systeem dat reisinformatie uit het Nederlands vertaalt naar de Nederlandse Gebarentaal (NGT) en die vertalingen vervolgens visualiseert met een avatar.
Het systeem is het resultaat van samenwerking tussen dove onderzoekers van het Nederlands Gebarencentrum en de Hogeschool Utrecht en horende onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Radboud Universiteit, en met de afdeling Toegankelijkheid van de NS die faciliteert en deels bijdraagt aan de financiering van het onderzoek. ‘Dove treinreizigers missen soms cruciale reisinformatie, omdat zij de gesproken omroepberichten in de trein en op het station niet kunnen volgen’, zegt Richard Cokart, onderzoeker aan het Nederlands Gebarencentrum en zelf doof. ‘Uit eerder onderzoek weten we dat dit hoog op de lijst van praktische problemen staat waar dove mensen graag een oplossing voor willen zien’, aldus Floris Roelofsen, leider van het SignLab Amsterdam van de UvA.
‘Informatie aanbieden aan dove reizigers in geschreven Nederlands is niet altijd voldoende’, weet Cokart. ‘Voor de meeste dove mensen is Nederlands een tweede taal en ook in geschreven vorm niet altijd makkelijk te begrijpen, zeker niet als het om complexe berichten gaat. Om reisinformatie voor alle dove mensen volledig toegankelijk te maken, moet deze informatie worden gecommuniceerd in NGT, hun moedertaal.’
Experts moeten handen ineenslaan
Tolken NGT-NL inzetten voor alle omroepberichten op stations en in treinen is praktisch niet haalbaar en ook niet gewenst. Het gebruik van vooraf opgenomen video’s in NGT is ook geen haalbaar alternatief, want de NS produceert jaarlijks miljoenen berichten die vaak ook nog eens weinig van elkaar verschillen. ‘Met een virtuele gebarentaalavatar is het wel mogelijk om op grote schaal consistente en makkelijk aan te passen vertalingen te produceren’, vertelt Maartje de Meulder, onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht en zelf doof. ‘Doordat de omroepberichten erg op elkaar lijken en voorspelbaar zijn, is dat relatief eenvoudig.’ Relatief, want voor de ontwikkeling van een goede gebarentaalavatar is het cruciaal dat experts in gebarentaal, Deaf Studies, taaltechnologie en avatartechnologie de handen ineenslaan. De gebaren en ook de bewegingen van de mond, het gezicht en het hoofd worden omgezet in computercodes, en met deze codes kan vervolgens de avatar worden bestuurd.
Toepassing in de praktijk
Het prototype is een eerste belangrijke stap, maar kan nog niet direct worden gebruikt. Roelofsen: ‘Het begin is er, maar er moet nog heel veel worden verbeterd op technisch vlak. Daarnaast moet worden onderzocht op welke manier de avatar het beste toegepast kan worden in de praktijk. We hopen dat de avatar in de toekomst echt van meerwaarde zal zijn voor dove treinreizigers en ook zal meehelpen om de zichtbaarheid van de Nederlandse Gebarentaal te vergroten.’
De onderzoekers presenteerden de resultaten van hun onderzoek onlangs al op de Language Resources and Evaluation Conference in Marseille. Op 24 september geven zij een demonstratie van het prototype op het Gebarenfestival, een groot festival van de Nederlandse dovengemeenschap ter viering van de recente wettelijke erkenning van NGT. Later dit najaar wordt het prototype gepresenteerd op het World Passenger Festival in Amsterdam, waar vervoersbedrijven van over de hele wereld naartoe komen.
> De demo van het prototype kun je hier bekijken.