Er komen steeds meer apparaten waarmee je digitaal kunt lezen. Tot nu toe waren onderzoeken alleen gericht op het verschil tussen het lezen van papieren boeken en het lezen van digitale teksten. Maar wat is het verschil in leeservaring tussen een tablet, smartphone, laptop of ereader? Niels Bakker deed hier onderzoek naar in opdracht van Stichting Lezen.
Door: Tom de Munck
Om de onderzoeksvraag te beantwoorden ondervroeg Niels Bakker met behulp van het panel van Intomart GfK 499 ebooklezers en 802 niet-lezers van digitale boeken. Het onderzoek bestaat uit twee delen. Het eerste onderzoek richt zich op wie nu eigenlijk de lezers van ebooks zijn. Het tweede richt zich op het verschil in leeservaring tussen papier, ereader, laptop en tablet.
Suf imago
Tablets, smartphones en laptops worden voor het lezen relatief vaker gebruikt door mannen en jongens. Het gebruik van die apparaten wordt aangestuurd door een affiniteit met digitale media; een voorkeur voor het gebruik van nieuwe technologieën. Onder de gebruikers van ereaders vinden we meer ouderen en vrouwen, eigenlijk dezelfde groepen die ook papieren boeken lezen.
Uit het onderzoek van Bakker komt naar voren dat de ereader een suf imago heeft onder jongeren en jongens. Maar waarom? ‘Ereaders zijn uitsluitend bedoeld om mee te lezen. Ze hebben weinig andere functies. Producenten mikten bij het op de markt brengen vooral op lezers van papieren boeken. En jongeren behoren helaas steeds minder tot de lezende doelgroep,’ aldus Bakker.
Leeservaringen
Het verschil in leeservaring dat Bakker vond, hangt vooral samen met de functies van het medium. Ereadergebruikers raken minder snel afgeleid dan mensen die via andere apparaten lezen, omdat de ereader een unifunctioneel apparaat is. De primaire functie is lezen. Lezers die hun smartphone, tablet of laptop gebruiken, ervaren het lezen anders. Ze raken met hun multifunctionele apparaten sneller afgeleid door prikkels, zoals binnenkomende mailtjes, het tussendoor plaatsen van een tweet of het even zoeken naar meer informatie op internet.
Bezitters van een ereader zijn meer geneigd om hun aandacht bij het boek te houden en maken minder snel uitstapjes naar activiteiten op een ander apparaat. De kwaliteit van lezen op een ereader is dan ook het hoogste. Mensen blijven goed geconcentreerd en lezen langer achter elkaar door. Ze vinden ook meer plezier en ontspanning in het lezen van een boek.
Digitaal lezen bevorderen
Alhoewel het geen direct onderdeel is van het onderzoek, is het wel interessant om te bespreken hoe we digitaal lezen kunnen bevorderen. Volgens Bakker kan dat door een combinatie van een aantal factoren. Allereerst moet de prijs van de boeken significant lager worden dan de prijs van de papieren versie. ‘Nu is in Nederland de prijs van digitale edities zo’n 80 procent ten opzichte van een gedrukt boek. In landen als Amerika is dat 50 procent.’
Ook moet er één formaat voor ebooks komen. ‘Nu zijn er boeken in ePub, mobi, noem maar op. Niet alle formaten kunnen door elke ereader gelezen worden. Dat verhoogt voor mensen de drempel om digitaal te gaan lezen. Sowieso zijn ook lang nog niet alle papieren boeken in digitaal formaat te krijgen. Maar de kwaliteit van de leeservaring is ook belangrijk, zoals mijn onderzoek uitwijst. Daarvoor zouden er nieuwe mogelijkheden kunnen worden ingebouwd in multifunctionele apparaten. Bijvoorbeeld een “leesmodus” die de overige functies op de tablet voor een eigenhandig ingestelde periode blokkeert. Je kunt hierbij denken aan internet dat voor een langere tijd is uitgeschakeld, zodat je geen nieuwe prikkels binnenkrijgt en geconcentreerd verder kunt lezen,’ aldus Bakker.
Tom de Munck studeert Media, Informatie en Communicatie aan de HvA en loopt nu stage bij DutchView in Hilversum.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 6/ 2013. Het gehele nummer kun je hier lezen