De afgelopen jaren hebben burgerwetenschappers van het project Erfgoed Gezocht de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug afgezocht op zoek naar nog onbekend archeologisch erfgoed. Dit leverde onder andere een verdubbeling van het aantal grafheuvels op in dit gebied. Op 26 januari krijgt het de European Heritage/Europa Nostra Award 2022 uitgereikt.
Erfgoed Gezocht is het eerste grootschalige citizen science-project in de Nederlandse archeologie. Iedereen kon thuis vanaf de bank op hoogtekaarten online meespeuren naar archeologische resten op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. In totaal werkten ruim 6500 mensen mee en werden duizenden potentiële archeologische objecten gemarkeerd. ‘Zonder de enorme inzet van de burgerwetenschappers hadden wij archeologen misschien wel tien jaar nodig gehad om tot ditzelfde resultaat te komen’, stelt Eva Kaptijn, archeoloog bij Erfgoed Gelderland.
‘Ongekende hoeveelheid nieuwe data’
Nadat het online speurwerk was afgerond, controleerden vrijwilligers, archeologen en studenten archeologie van de Universiteit Leiden de gevonden resten in het veld op basis van een steekproef. Verspreid over de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug werden ruim driehonderd heuvels gecontroleerd door middel van grondboringen. Daarvan bleken tachtig nog onontdekte grafheuvels te zijn. De gegevens van deze steekproef zijn vervolgens gebruikt om een inschatting te maken van het aantal resten in gebieden die nog niet in het veld konden worden gecontroleerd: van ruim 1250 plekken is de kans heel groot dat het daadwerkelijk prehistorische grafheuvels zijn. Dit betekent dat het aantal bekende grafheuvels op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug door dit citizen science-onderzoek is verdubbeld. Daarnaast is 36 vierkante kilometer aan prehistorische akkers gevonden, zijn circa 900 houtskoolmeilers aangeduid en zijn talloze voorbeelden van oude karrensporen gevonden.
‘De deelname van zo veel vrijwilligers heeft een ongekende hoeveelheid nieuwe data opgeleverd en onze kijk op de prehistorie ingrijpend veranderd. De Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug blijken veel intensiever te zijn bewoond geweest dan we dachten’, aldus Quentin Bourgeois, universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden.
Erfgoed beter beschermen
De ontdekte resten hebben niet alleen nieuwe wetenschappelijke kennis opgeleverd, maar maken het ook mogelijk om dit unieke erfgoed beter te beschermen. Gemeenten en terreinbeheerders maken bijvoorbeeld van de data gebruik bij beleid en beheer. Daarnaast heeft het betrekken van het brede publiek bij dit onderzoek geleid tot een groter bewustzijn van de aanwezigheid van archeologisch erfgoed en de waarde ervan, zeggen de betrokken partijen.
Erfgoed Gezocht is gestart op de Veluwe als een samenwerking tussen Erfgoed Gelderland en de Universiteit Leiden en later uitgevoerd op de Utrechtse Heuvelrug in samenwerking met Landschap Erfgoed Utrecht. Op 26 januari krijgt het project de prestigieuze European Heritage/Europa Nostra Award 2022 uitgereikt.
Foto boven: totaal aantal gemarkeerde grafheuvels op de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe.