Het vertellen van een ‘goed’ verhaal is voor digitale nieuwsmedia steeds belangrijker geworden. Dat geldt ook voor erfgoedinstellingen: verhalen vormen een belangrijke ingang op hun collecties. Gelukkig zijn er nu allerlei tools voor interactive storytelling binnen handbereik gekomen.
Door: Erik van Tuijn
The snow burst through the trees with no warning but a last-second whoosh of sound, a two-story wall of white and Chris Rudolph’s piercing cry: ‘Avalanche! Elyse!’
‘Snowfall’, de beroemde online publicatie van de New York Times uit 2012, was voor mij een eyeopener: een spannende en interactieve vertaling van een minutieus journalistiek onderzoek naar een dramatisch skiongeval. De site opent met een full screen beeld van een besneeuwde helling tegen een omineus grijze lucht; poedersneeuw jaagt over het oppervlak. Brrr. De titel ‘Snowfall – The Avalanche at Tunnel Creek’ en de openingszin doen de rest: ze overtuigen je ervan dat je een spannend boek gaat lezen en geen stapel droge feiten. You’re hooked.
Menselijke behoefte
Er zingen veel verschillende termen rond voor ‘online storytelling’: het is interactief, multimediaal, transmediaal of immersive, soms longform of narratieve journalistiek en vaak kortweg long read of scrolly. Ze hebben steeds een nét iets andere invalshoek, maar geven allemaal invulling aan dezelfde eeuwenoude menselijke behoefte: verhalen vertellen – in woord, tekst en beeld. Het is een onomstotelijk effectieve manier van kennisoverdracht tussen mensen onderling.
Verhalen zijn besmettelijk: als je een pakkend, dramatisch verhaal vertelt – je weet wel, zo een met een held, enige tegenslag, een climax en een catharsis – dan blijven de ontvangers langer geïnteresseerd en is de kans groter dat ze het verhaal verder vertellen. Om het even te chargeren: de kampvuurverhalen van onze voorouders waren de virals avant-la-lettre. Wat we nu vangen onder dat containerbegrip ‘online storytelling’ is alleen een nieuw – door nieuwe media-communicatiemiddelen – vormgegeven antwoord op de aanhoudende menselijke uitdaging: hoe overtuig ik ‘de ander’.
Erfgoedinstellingen
Ook erfgoedinstellingen staan voor diezelfde uitdaging: hoe overtuigen we ‘de ander’ ervan dat ons verhaal de moeite waard is? Als hoeders van cultureel erfgoed zijn we in het bezit van heel veel – zij het vaak ruwe – grondstoffen voor multimediale vertellingen: we hebben prachtige collecties en we hebben experts die er alle ins en outs van kennen. Waar het vaak wat aan ontbreekt is een overtuigend narratief geheel; een vorm die pakkend is voor een online publiek dat lijdt aan filter failure en information overload.
Platform Atavist
Steeds meer blogplatforms zijn bruikbaar voor long form storytelling of long reads. Ze zijn ingericht voor mobiel gebruik en er is veel zorg besteed aan leesbaarheid in combinatie met groot formaat-beelden. WordPress, Tumblr, Medium, ja, zelfs Facebook en Evernote zijn bruikbaar zolang je een tekstueel verhaal hebt dat je wilt illustreren met schermvullende foto’s of video’s. Maar als je in de buurt wilt komen van ‘Snowfall’ zonder meteen een frontend developer in te moeten huren, dan kom je eerder uit bij platforms zoals Atavist.
Wired-auteur Evan Ratliff richtte The Atavist in 2011 op vanwege zijn liefde voor long form storytelling. Wat startte als een online magazine, groeide uit tot een platform waarmee iedere journalist en verhalenverteller eenvoudig zijn eigen ‘Snowfall’ in elkaar kan klikken. Atavist is inzetbaar voor stand-alone verhalen en als online magazine.
Ervaringen
Bij Beeld en Geluid hebben we op Atavist bijvoorbeeld ‘Struggle & Emerge’ geproduceerd, een gelaagde long read waarmee we het nieuwste techno-album van dj-duo Lakker terugvolgen naar zijn oorsprong: onze collectie. Het verhaal is bedoeld voor een internationale community van techno-liefhebbers en mixt het leitmotiv van het album – Nederland en water – met beelden van de watersnoodramp in 1953 en interviews waarin dj’s Dara Smith en Ian McDonnell laten zien hoe ze die collectiefragmenten precies hebben gebruikt in hun muziek.
En het werkt. Uit diverse grote onderzoeken blijkt dat de meeste sitebezoekers binnen één minuut afhaken – sommige suggereren zelfs dat internetters gemiddeld niet langer geïnteresseerd blijven dan vijftien seconden. Maar de gemiddelde bezoektijd van ‘Struggle & Emerge’ afgelopen half jaar? Ruim vijf minuten.
Voordelen
En waarom Atavist in plaats van Medium? Om te beginnen omdat het out-of-the-box meer functionaliteit biedt voor redacteuren, maar ook om twee andere redenen: ten eerste omdat we er onder citaatrecht video in kunnen tonen dankzij de ingebouwde videospeler en ten tweede omdat we al onze content weer compleet kunnen downloaden en hergebruiken als we dat nodig vinden, inclusief alle opmaak. Medium biedt iets soortgelijks, maar alleen op het niveau van individuele gebruikers, en dat is met name lastig als je als instituut een publicatie beheert waar meerdere auteurs voor schrijven. Die mogelijkheid om eigen content te kunnen downloaden en hergebruiken is een belangrijke functionaliteit vanuit het archiefperspectief, want de verwachte levensduur van zowel websites als startups (en Atavist is beide) is veel korter dan ons institutioneel geheugen voorschrijft.
Scrollytelling
Als de nadruk van je verhaal echter verschuift van tekst naar audiovisuele media, kun je beter gebruik maken van Pageflow of spin-off Scrollytelling.io, beide tools waarmee je multimediale slideshows kunt maken. Bij Beeld en Geluid hebben we Scrollytelling onder andere ingezet voor verhalen over spraakmakende sportverslaggevers. Waarom? Omdat we de meeslepende sportcommentaren waarmee bijvoorbeeld Theo Koomen zo beroemd is geworden, zo konden inzetten als dragende elementen, zodat lezers (opnieuw) de spanning konden voelen van de etappewinst van Hennie Kuiper op Alpe d’Huez. Daar kan namelijk geen goedgeschreven openingszin mee concurreren.
Mensenwerk
Maar alle tools ten spijt, een goed verhaal vertellen blijft (voorlopig) mensenwerk. Voor zowel journalistiek als erfgoed geldt dat onderzoek en kennis van zaken een groot goed zijn. Maar zonder overtuigend verhaal zullen al die feiten, kennis en collectie weinig liefde krijgen van je publiek. Tenzij mensen intrinsiek zwaar geïnteresseerd zijn in je aanbod, zullen ze niet verder komen dan de eerste alinea of een snelle scan. Vijftien seconden later zijn ze weg.
Mijn advies is dan ook: begin altijd met het zoeken naar het juiste verhaal én de juiste lezers en durf daarna te experimenteren met vorm en tools. Houd je ogen open, want soms tref je ze toevallig samen, zoals bij een long read die we maakten toen we zagen dat er veel gereageerd werd op een Facebookpost over een mysterieus filmpje uit 1926 met ‘Gymnastiekoefeningen door een vrouw’.
Soms gaat het om het herkennen van bijzondere kennis die verstopt zit in de organisatie, zoals we gedaan hebben bij de online tentoonstelling over de eerste radiouitzending van radiopionier Hanso Schotanus à Steringa Idzerda voor het Google Cultural Institute. De belangrijkste puzzel van dat verhaal? Hoe vangen we weer iets van de verwondering die de eerste luisteraars van Idzerda op 6 november 1919 gevoeld moeten hebben toen er voor het eerst geen gepiep en gekraak, maar stemmen – en zelfs muziek – uit de lucht gegrepen konden worden.
Er was ruim een jaar archiefonderzoek nodig om deze productie – bestaande uit vijf thematische tentoonstellingen met historische radiofragmenten, filmbeelden, documenten, objecten en verrijkt met drie mini-documentaires – van de grond te krijgen. En dat was nooit gelukt zonder de onmisbare input en ervaring van een negentigjarige vrijwilliger, wiens kennis we nu vastleggen voor de toekomst. Hij deed jarenlang onderzoek naar de werking van de originele radiozender van Idzerda en heeft er zelfs een werkende replica van gebouwd.
Rode draad
Mijn ervaring is dat het vertellen van verhalen vanuit een collectie vaak puzzelen is: een voortdurend zoeken naar die ene rode draad in een kluwen wol. Je zoekt – om een citaat te gebruiken uit een keynote van Christian Lachel die ik ooit bijwoonde – naar ‘de sleutel van iemands hart’. … Waarop hij vervolgde: ‘Er zijn geen regels voor het vertellen van verhalen. Alleen zonden. En de hoofdzonde is saaiheid.’
Erik van Tuijn is specialist online presentaties bij het Instituut voor Beeld en Geluid.
Verder lezen
- ‘Struggle & Emerge’: beeldengeluid.atavist.com/lakker
- ‘Sportzomer’: scroll.beeldengeluid.nl/sportzomer
- ‘Gymnastiekoefeningen door een vrouw’: beeldengeluid.atavist.com/de-volmaakte-vrouw
- ‘Idzerda’: tinyurl.com/zoa3tdq
Aan de slag
Ik wil een blog, met wat plaatjes met een tekstje
Elk blogplatform is geschikt; zelfs Facebook en Evernote zijn handig. Wil je graag ‘iets anders’, probeer dan eens Ghost.org of AnchorCMS.
Ik heb een goed verhaal en gebruik meerdere soorten media en bronnen
Blogplatform Medium is ook geschikt om een online magazine mee te beginnen, maar Atavist biedt een hele set aan ‘blocks’ waarmee je verschillende typen content in een handomdraai integreert in je verhaal. Van parallax scroll tot ‘image compare’, en van een speciale customisable Google Maps-functie tot Mailchimp-integratie. Je kunt je verhalen zelfs direct als e-book publiceren. Ander opties zijn Slides, Shorthand of Squarespace.
Ik wil een verhaal dat wordt gedragen door audiovisuele media
Meer laten zien en minder vertellen? Probeer Pageflow of Scrollytelling.io, waarmee je multimediale slideshows kunt maken.
Ik wil een tijdlijn
Kijk eens naar TimelineJS van Knightlabs of de educatieve tool HSTRY. TimelineJS werkt vanuit Google Spreadsheets en is te embedden als <iframe>. Knightlabs is sowieso een interessante open source bron voor storytellers.
Ik gebruik data, grafieken, infographics…
Kies een platform dat embedden toestaat. Als je los wilt gaan op datasets, experimenteer eens met de Blockspring add-on voor Google Spreadsheets: data binnenhalen met Blockspring, verwerken in spreadsheets en de resulterende grafiek direct publiceren als <iframe>. Wat infographics betreft, is er keuze te over. Denk aan Easel.ly, Infogr.am, Visme of Venngage. Probeer er vooral een paar uit voor je een keuze maakt.
Ik zet mijn verhaal op de kaart
Wil je verhalen vertellen op basis van locaties of plattegronden? Er zijn verschillende tools voor ‘storymaps’, zoals Arcgis Storymaps en StorymapJS.
Ik gebruik veel bewegend beeld
Kun je werken met materiaal uit je collectie of ‘found footage’? Dan kom je een heel eind met simpele video-editors als iMovie en Windows Moviemaker. En het materiaal kun je vinden op www.openbeelden.nl. Als je gaat vloggen, kijk naar de tips en tricks van de YouTube Creator Academy. Wil je meer, bijvoorbeeld een goed opgenomen interview, dan loont het al snel om een filmmaker of online videoproducent in te huren.
Ik heb veel audio of ga podcasts maken
Voor audio en podcasts geldt hetzelfde als voor video: je komt een eind, zelfs met je iPhone, maar als je het niveau van This American Life of Serial wilt halen: huur een expert in.
Ik wil een chatbot
Goed idee! Het ontwikkelen van een chatbot voor Messenger of WhatsApp wordt steeds eenvoudiger. Een goede leeslijst over ‘talking with bots’ vind je op tinyurl.com/gnjfasc.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 9 / 2016. Het gehele nummer kun je hier lezen.