Een aubergine, perzik en confetti. Het lijkt allemaal zo onschuldig, maar uitgedrukt in emoji’s krijgt het een nieuwe betekenis. De icoontjes hebben het stadium van geelgekleurde smileys al jaren geleden overstegen met de komst van taco’s, raketten en spiegeleieren. De ruim duizend gestandaardiseerde emoji’s vormen inmiddels een universele taal binnen ons digitale bestaan. De nieuwe emoji’s voor 2017 bieden niet alleen de mogelijkheid ons nog doeltreffender te uiten, maar laten ook zien dat ze een directe afspiegeling zijn van actuele socio-culturele thema’s.
Door: Vincent Janssen
Sinds het einde van de 20e eeuw maken emoji’s als ‘Winking Face’, ‘Smiling Face With Sunglasses’ en ‘Drooling Face’ deel uit van het online taalverkeer. De eerste set emoji’s werd in 1998 door Shigetake Kurita ontwikkeld, voor de Japanse telecomprovider NTT DoCoMo. Kurita’s doel was om 180 pictogrammen van 12 bij 12 pixels te maken die verschillende gezichtsuitdrukkingen weergaven.
In tegenstelling tot wat men vaak denkt is het woord emoji niet afgeleid van het Engelse emotion (zie kader ‘Emoji vs emoticon’), maar is het de Japanse vertaling van pictogram. De gelijkenis tussen de woorden emoji en emotion is slechts een aangename toevalligheid, aangezien de emoji wereldwijd de meest gebruikte manier is om emoties aan elkaar te tonen.
Miscommunicatie
In 2009 werden de eerste emoji-karakters in grote hoeveelheden geïntegreerd in de Unicode Standard, een internationale standaardcodering voor tekens en symbolen. Sindsdien worden jaarlijks kersverse symbolen aan de Unicode toegevoegd, waardoor nieuwe emoji’s beschikbaar worden in tekstverwerkers en communicatieprogramma’s. Grote bijdragers zijn bijvoorbeeld Google en Apple.
Ondanks dat de codering achter de emoji’s universeel is, is het aan de smartphonefabrikant, het besturingssysteem of de applicatie hoe deze karakters worden weergegeven. Lachebekjes die via sms op een iPhone binnenkomen kunnen er zo heel anders uitzien dan op een toestel van Huawei. Dit kan leiden tot enige miscommunicatie. Een onderzoek van Hannah Miller en consorten (University of Minnesota) laat bijvoorbeeld zien dat smartphonegebruikers de emoji ‘Grinning Face with Smiling Eyes’ op verschillende manieren kunnen ervaren. Het met-tanden-ontblote-gezichtje ziet er bij Apple-sms’jes anders uit dan bij Samsung-sms’jes. Het wekt daardoor negatieve, sarcastische reacties op bij Applefans, terwijl Samsunggebruikers er juist een goed gevoel van krijgen. Dit probleem neemt af nu er steeds meer gebruik gemaakt wordt van applicaties met de gestandaardiseerde Apple-emoji’s, zoals WhatsApp en Telegram.
Drolletje
Het inzetten van emoji’s door adverteerders kon niet uitblijven. De schattige panda-emoji’s speelden bijvoorbeeld de hoofdrol in een fondsenwervingscampagne van het Wereld Natuur Fonds. Ook Hollywood heeft inmiddels de smaak te pakken. Voor de promotie van de Marvel-film Deadpool waren enorme billboards beschikbaar waarop een emoji-rebus te zien was. De schedel-emoji, een drolletje en de letter L vormden samen de titel van de film. Dit jaar verschijnt zelfs The Emoji Movie: een film met de meest herkenbare Apple-emoji’s in de hoofdrol.
Sommige organisaties gaan nog een stap verder: zij ontwikkelen zelf een pictogram. Het bekendste voorbeeld is misschien wel die van de Amerikaanse fastfoodketen Taco Bell. Pizza- en hamburgerliefhebbers konden al jarenlang hun favoriete gerecht omzetten in smakelijke emoji’s, maar een taco-plaatje bleef vooralsnog uit. Onacceptabel, vond Taco Bell. Na een succesvolle petitie van de fastfoodketen maakt het inmiddels veelgebruikte tacopictogram deel uit van het emoji-vocabulaire.
De Britse actrice en activist Emma Watson (bekend van de Harry Potter-saga) laat zien dat nieuwe emoji’s ook kunnen ontstaan vanuit een socio-culturele en politieke oproep. In 2016 slaagde ze erin om een officieel Twitter-emoji te laten creëren voor haar gendergelijkheidsinitiatief HeForShe, die de universele symbolen voor man en vrouw combineert.
Haan en spoortunnel
De nieuwste emoji’s, hoe voor de hand liggend deze ook lijken, worden zelden alleen in hun oorspronkelijke context gebruikt. De taco, perzik, zaklamp, banaan, aubergine, haan, brievenbus, cricketbat, taart, ski’s en spoortunnel zijn inmiddels veelgebruikte synoniemen voor geslachtsdelen geworden. Dit is heel handig voor laagdrempelige sexting, maar kan tot gênante situaties leiden als iemand niet op de hoogte is van het nieuwste sociale kader achter een groente-emoji.
Het groeiende gebruik van emoji’s in onze taal laat daarmee tevens haar beperking zien: er is een gebrek aan adequate emoji’s. Niet alleen voor spannende nachtelijke WhatsAppsessies, maar ook voor het uiten van zeer specifieke gevoelens. Er was voor vrouwen oorspronkelijk geen emoji om hun ‘sassiness’ (een positieve vorm van arrogantie) te uiten. Dit had tot gevolg dat de emoji voor een wijzende baliemedewerkster gebruikt werd voor situaties waarbij zij zich ‘sassy’ voelen.
Ook was er een gebrek aan emoji’s waarmee je je medemens kon beledigen. Hoewel een petitie ervoor gezorgd heeft dat in de Unicode de middelvinger geïntroduceerd werd, zijn er vooralsnog weinig pictogrammen om je vrienden mee te kwetsen. Iedere emoji gaat namelijk eerst langs de Unicode Emoji Subcommittee, die nieuwe verzoeken toetst op onder andere het verwachte gebruik en politieke correctheid.
Waterpistool
De afgelopen twee jaar hebben emoji-makers het zwaar te verduren gehad. Hoewel de smileys van oudsher felgeel zijn, kwam de – blanke – huidskleur van nieuwe emoji’s plotseling in opspraak: het gaf onvoldoende expressiemogelijkheden aan degenen met een andere huidtint. Sinds 2015 is het aantal opties voor huidskleuren talrijk. Zo is het mogelijk om bijvoorbeeld de Kerstman in bleke tot donkerbruine tonen te versturen. En na een oproep vanuit de LGBT-gemeenschap werd de reeks familie-emoji’s aangevuld met homoseksuele en lesbische varianten. Het emojipaneel op WhatsApp is daarmee een spiegel geworden voor vele actuele maatschappelijke thema’s.
Spraakmakende debatten, zoals wapenwetgeving in de VS en homorechten, hebben echter repercussies voor het online vocabulaire. Na een reeks schietpartijen bijvoorbeeld verving Apple de revolver-emoji door een groenkleurig waterpistool. Een nieuwe terroristische aanslag of een drugsschandaal zou zomaar het einde kunnen betekenen voor het bom- en spuitpictogram.
Diverse smiley-populatie
Onze online taalvaardigheden worden ook in 2017 weer aangevuld met een verse lichting emoji’s, waarvan sommige duidelijk het resultaat zijn van culturele ontwikkelingen. In de shortlist die het Unicode Consortium eind 2016 presenteerde waren ruim 50 emoji-aanvragen te vinden voor het nieuwe jaar. Naast een pretzel, giraffe en ‘ssst’-emoji worden nu ook gezichten met hoofddoeken en lange baarden geïntroduceerd. De voedselafdeling van het emojipaneel wordt in 2017 aangevuld met dumplings, gelukskoekjes, eetstokjes en een take-away box. Net als in de moderne samenleving groeit ook de culturele diversiteit in de smiley-populatie.
De opnieuw opgelaaide discussies over borstvoeding hebben tevens een bijbehorende tepelslurpende emoji gebaard. Sceptisch over deze nieuwe toevoegingen? Gelukkig is ook de ‘Skeptical face’ een van de kandidaten van de nieuwe Unicode 10.0.
Evolutie
Naast persoonlijke gegevens, privacy, herinneringen en voorkeuren ligt nu ook een deel van het online vocabulaire in handen van de internet- en telecomgiganten. De emoji’s van Apple zijn de toonaangevende visualisaties geworden van menselijke emoties in onze digitale relaties. De icoontjes zijn tevens het online equivalent van handen-en-voetengesprekken: met emoji’s is het namelijk mogelijk om met anderstaligen eenvoudig te converseren. Het uitdrukken in emoji’s is volgens linguïsten echter nog geen officiële taal. Toch neemt het digitale spraakvermogen van de moderne mens toe door de gekke bekjes. Vooralsnog is het lastig volwaardige gesprekken te voeren met enkel emoji’s, maar voor velen is het een waardevolle aanvulling op het alfabet om hun complexe emoties via digitale media te communiceren.
Achter iedere emoji schuilt een sociaal contract dat bepaalt wat de context en de waarde van het pictogram is. Het vergt wel enige tijd tot de ware boodschap en de betekenis die mensen er zelf aan geven boven water komen. Desondanks neemt dit jargon jaarlijks toe. In de toekomst zullen er nog veel meer misverstanden ontstaan over het gebruik van broccoli en een bever, maar we zijn in ieder geval al zover dat we overal op aarde onze geslachtsdelen kunnen uitdrukken met universele symbolieken. De aubergine is slechts de eerste stap in een taalkundige evolutie.
Vincent Janssen is redacteur van IP en specialist Scientific Information bij de Maastricht University Library.
Top-5 controversiële emoji’s
Nieuwe emoji’s worden niet altijd met open armen ontvangen. Sommige hebben in 2016 enige controverse veroorzaakt bij fervente emojigebruikers.
#1 Scary Clown
De timing van Apple’s Scary Clown-emoji kon niet slechter. Te midden van de ‘clownpocalypse’ in 2016, waar overal ter wereld mensen verkleed als clowns buurten terroriseerden, werd de emoji aangekondigd voor iOS 10.2. Hoewel op social media vol ongeloof op deze emoji werd gereageerd, werd zij toch opgenomen.
#2 Gorilla
De komst van een gorilla-emoji betekende aanvankelijk slechts een aanvulling op de dierencollectie. Totdat het pictogram werd aangekondigd en het onvermijdelijke gebeurde: het plaatje werd omgedoopt tot Harambe-emoji. Harambe is de gorilla die in 2016 in de Cincinnati Zoo werd doodgeschoten nadat hij een jongetje gegrepen had dat in zijn verblijf terechtgekomen was. Inmiddels is deze gorilla een van de grootste memehelden uit de internetgeschiedenis. Het was daarom niet verwonderlijk dat de nieuwe gorilla-emoji opnieuw discussies opriep over het omleggen van de harige vriend.
#3 Waterpistool
De revolver-emoji was een absolute publieksfavoriet. Verschrikkelijke date gehad? Dan was de revolver de ideale compagnon bij de ‘Loudly Crying Face’-emoji, om de onvrede te benadrukken. Nadat Apple de emoji in 2016 vervangen had door een groenkleurig waterpistool, kreeg het techbedrijf veel kritiek te verduren. Niet alleen zou door de verandering de kracht van de emoji teniet zijn gedaan, ook werd het gezien als een zinloos statement tegen het wapengeweld in de VS.
#4 Jachtgeweer
Het Unicode Consortium had grootse plannen om ter gelegenheid van de Olympische Spelen in Rio de Janeiro een nieuwe reeks sportgerelateerde emoji’s uit te brengen. Een ervan was een jachtgeweer. Toen vlak na de aankondiging van de reeks een bloederige schietpartij in een nachtclub in Orlando plaatsvond, is de emoji snel geschrapt.
#5 Perzik
Eind 2016 werd aangekondigd dat Kim Kardashians favoriete emoji, de perzik, een upgrade krijgt in 2017. De vernieuwde perzik moet meer op een echte vrucht gaan lijken, waardoor deze niet meer te gebruiken is als ‘kont’-emoji. Dit digitale celibaat werd Apple niet in dank afgenomen.
Emoji vs emoticon
Emoji’s en emoticons zijn niet hetzelfde en worden vaak onterecht verwisseld. Een emoji is een afbeelding of pictogram. Een emoticon is echter niets meer dan een combinatie van leestekens en letters, die samen een gezichtje vormen, zoals 🙂 en :-|. Emoticons zijn niet afhankelijk van de Unicode Standard en zijn daarom ook al veel langer in gebruik. Zelfs in de tijd van de typemachines werden ;-), :-S en -_- soms gebruikt om emoties weer te geven.
In steeds meer communicatieapplicaties resulteert het typen van een emoticon in een ongevraagde conversie naar een emoji. Een aantal eenvoudige emoji’s wordt zelfs al automatisch weergegeven bij gebruik van Microsoft Office-software. Dit is natuurlijk geen probleem, want emoticons zijn zó 2010.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 1 / 2017. Het gehele nummer kun je hier lezen