Gisteren zijn tijdens het online event SmartHumanityTV de Victorines 2020 uitgereikt, de prijzen die het Victorine van Schaickfonds | KNVI jaarlijks uitlooft aan publicaties die vernieuwing in het informatievak helpen stimuleren. De Victorine van Schaick Penning voor de beste publicatie ging naar Cornelis van Lit voor zijn boek Amond Digitized Manuscripts; Philology, Codicology, Paleography in a Digital World.
Al sinds 1978 onderscheidt het Victorine van Schaickfonds jaarlijks publicaties op het bibliotheek- en informatieterrein. Dit jaar waren er 26 inzendingen die meedongen naar één van de Victorines 2020. De inzendingen waren volgens de jury allemaal van hoge kwaliteit, waardoor het ‘een genoegen was om ze te lezen, bekijken en waarderen’. Er zijn drie prijzen uitgereikt, plus een extra oeuvreprijs.
Zo ging de Victorine van Schaick Penning (2500 euro) voor de beste publicatie naar Cornelis van Lit, islamoloog en oprichter van de The Digital Orientalist, een online tijdschrift waarin kennis en ervaringen worden gedeeld over het gebruik van digitale tools in de geesteswetenschappen. Over zijn publicatie zegt hij: ‘Over de hele wereld worden handschriftcollecties massaal gedigitaliseerd, waardoor het makkelijker dan ooit is om in contact te raken met mensen van eeuwen geleden. Maar wat kunnen we nu eigenlijk met gedigitaliseerde manuscripten? En waar hebben we het eigenlijk over; is zo’n afbeelding een versimpeling van het manuscript of is het in de kern een zelfstandig, digitaal object? In mijn handboek verken ik deze vragen en stel ik een theoretisch kader en een praktische gereedschapskist voor om met gedigitaliseerde manuscripten aan de slag te gaan. Sleutelidee daarbij is dat de student, wetenschapper of bibliothecaris (of geïnteresseerde leek) er zelfstandig mee uit de voeten moet kunnen. Door te leren om vectortekeningen te maken van oude tekens, bronteksten juist te encoderen en te annoteren, een online catalogus te maken en zelfs een automatische afbeeldinganalyse te bouwen wordt de lezer steeds autonomer. Aan de ene kant verken ik deze vragen als een van de eersten, maar aan de andere kant wil ik stellen dat het voor iedereen is weggelegd. Mijn visie is dat deze methoden niet zijn voorbehouden aan het vakgebied digital humanities maar als normaal onderdeel moeten worden gezien van elk geesteswetenschappelijk onderzoek.’
Schoolvoorbeeld van open acces
Van Lit bespreekt in zijn boek uiteenlopende vaardigheden die van pas komen bij het doen van onderzoek, zoals het schrijven van pythoncode en het gebruik van IIIF. Ook geeft hij handreikingen voor het transcriberen van handgeschreven tekst en metadatering met behulp van xml, JSON en JavaScript.
Het mooie is bovendien, stelt de jury, dat het boek geheel open access is uitgebracht. Niet alleen zijn alle hoofdstukken te downloaden vanaf de website van de uitgever, maar zijn alle bestanden, links en referenties met betrekking tot het boek tevens via het bijbehorende GitHub repository beschikbaar gesteld. Dit maakt het tevens een schoolvoorbeeld van open kennisdeling.
Scriptieprijs
Helena Schöb won dit jaar de Scriptieprijs (1500 euro) met The simulacrum is true – on the digital materiality of virtual cultural heritage projects. Ze schreef deze voor de masteropleiding Book and Digital Media Studies aan de Faculteit Geesteswetenschappen van Universiteit Leiden.
Uit het juryrapport: ‘“Imagine, if you will”, zo begint de scriptie van Helena Schöb. Met dit uitnodigende gebaar zet ze de lezer meteen op scherp, immers, verbeelding en wetenschap zijn voor velen elkaars tegenpolen. Vervolgens dompelt ze de lezer onder in een zestiende-eeuwse verfwinkel in Amsterdam: de wereld van de bekende Renaissanceschilder Dirck Barendsz. Het blijkt een korte beschrijving van een semi-fictieve virtualrealityervaring. VR bestaat al geruime tijd, en hoewel het voor veel mensen steeds normaler is geworden laat het gebruik ervan binnen culturele erfgoedinstellingen nog te wensen over. In haar scriptie laat Schöb zien wat de toegevoegde waarde is van VR voor het open en toegankelijk maken van de museumdepots, bibliotheken en archiefinstellingen.
Naast het in kaart brengen van de uitdagingen en mogelijkheden van de techniek via verschillende voorbeelden richt Schöb zich vooral op de filosofische vraag wat een digitale reconstructie betekent voor de materialiteit van het oorspronkelijke object en zijn nieuwe werkelijkheid. Op heldere en overtuigende wijze legt ze uit dat digitale materialiteit verder reikt dan empirische of technische discussies en gezien moet worden als het resultaat van een interpretatief proces van perceptie en performance. Hoewel de discrepantie tussen verschillende perspectieven volgens Schöb zal blijven bestaan, kan een succesvolle implementatie van digitale materialiteit en digitale sensualiteit binnen het cultureel erfgoed leiden tot een meer toegankelijk, emotioneel impactvol en collectief gedeeld geheugen waarin historische feiten en subjectieve verhalen uit het archief elkaar versterken.
Initiatiefprijs
De Initiatiefprijs (2000 euro) ging naar het team van de Intro, de blog van de (muziek)bibliotheek van Genk in België. De jury is onder de indruk van de wijze waarop op een eigentijdse manier de functie van de muziekbibliotheek wordt neergezet. Ook in Nederland staat deze tak van bibliotheekwerk sterk onder druk. Collecties cd’s zijn opgeheven. De nieuwe mogelijkheden van streaming zijn weliswaar beschikbaar, maar de vraag is onvoldoende beantwoord of dit de uitleenfunctie voor cd’s geheel kan vervangen voor alle doelgroepen waar de bibliotheek voor staat. Het op een enthousiasmerende wijze muziek onder de aandacht brengen van de bibliotheekgebruiker is ook een manier om in Nederland de wettelijke taak uit de WSOB Kennismaken met kennis en cultuur uit te voeren.
Oeuvreprijs
Het Victorine van Schaickfonds eert bij uitzondering personen die door de omvang van hun schrijfwerk in het bibliotheek- en informatievak opvallen. Dit jaar viel de eer te beurt aan Eimer Wieldraaijer, hoofdredacteur van Bibliotheekblad van 1999 tot midden 2020. Aan de Victorine van Schaick Oeuvreprijs is geen geldbedrag verbonden.