3000 professionals kwamen van 10 tot 14 maart jl. af op het Deutsches Bibliothekskongress in Leipzig. Actuele thema’s als bibliotheekwetgeving, ebooks, e-lending, citaatrecht en procesmanagement kwamen aan bod. Marian Koren doet verslag.
Door: Marian Koren
Een keer in de drie jaar houden de Duitse bibliotheekverenigingen hun congres in de Leipziger Messe. Dit jaar, 10-14 maart jl., waren er zo’n 3000 deelnemers, veel minder dan voorgaande keren. In de tussenliggende jaren wordt de Bibliothekartag gehouden – in 2012 waren in Hamburg zo’n 5000 deelnemers. De helft van het congres wordt gevuld door werksessies van besturen, comités en werkgroepen, en ledenvergaderingen; de andere helft door themagewijze presentaties.
De traditie om collega’s uit verschillende landen uit te nodigen (zo’n 200) wordt hooggehouden en gerealiseerd door enkele fondsen. (Er is ook een aantal sessies met Engelstalige sprekers.) Ook IFLA-president Ingrid Parent gaf acte de présence en berichtte over het komende IFLA Trendrapport, de uitkomsten van het VN-debat over de informatiesamenleving en de lobby voor e-lending.
Voor de Oost-Europese landen betekenen deze vakcongressen heel veel, maar ook andere Europese landen en andere wereldregio’s benutten het Duitse congres, voor uitwisseling, kennis en contacten. Het brede spectrum van het bibliotheekwerk (inclusief bijvoorbeeld kloosterbibliotheken) komt aan bod: van heel gespecialiseerde onderwerpen als catalogi en formats, en natuurlijk auteursrecht tot procesmanagement, nieuwe opleidingen in het kader van modern personeelsmanagement – is er in de digitale wereld nog ruimte voor informatiespecialisten? – en bibliotheekwetgeving.
Bibliotheekwetgeving
Over bibliotheekwetgeving vond een interessante internationale sessie plaats. Hierbij werden ervaringen over inzet en uitkomsten van lobby en uiteindelijke wetgeving in onder andere Denemarken, Luxemburg, Oostenrijk met elkaar vergeleken.
Nu zijn Duitse collega’s altijd zeer gefixeerd op een echte Bundesweite bibliotheekwet, die een verplichting voor gemeenten schept. In het federatieve land zijn er nu drie Bundesländer die een vorm van wetgeving hebben, maar niet altijd voorzien van financiële paragrafen. Gemeenten beschouwen de inrichting van een bibliotheek dus als vrijwillige opgave, maar voldoen er meestal wel aan. Mede door de inspanningen van de bibliotheekvereniging om de relatie tussen bibliotheken en onderwijs, Bildung en sociale participatie te leggen. De belangenbehartiging via parlementaire commissies en publiekscampagnes is daarop gericht.
Cross-channelmodel
Maria Heijne, directeur van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), berichtte in een sessie over de Nederlandse strategie voor openbare bibliotheken en het cross-channelmodel: ongeacht de toegang, fysiek of digitaal, moeten aanbod en toegang nauw met elkaar verbonden zijn en onderling verwijzen. De ontwikkelingen van een Digitale Bibliotheek voor openbare bibliotheken met een nationale catalogus, zoekmogelijkheden en website kwamen aan bod. Ook besprak Heijne de inspanningen om te komen tot een aantrekkelijk aanbod van ebooks, technische faciliteiten voor gebruikers en innovatie van bibliotheekinterieur voor deze nieuwe functie.
Ebooks en e-lending
Veel aandacht was er ook voor ebooks en de mogelijkheden tot e-lending en andere e-services. Openbare bibliotheken kunnen dankzij Divibib, een dochteronderneming van de Duitse ‘NBD’, over veel titels van boeken, tijdschriften en dergelijke beschikken. Toch zijn er nog veel uitgevers die helemaal geen titels beschikbaar stellen. Daarom riep congresvoorzitter Lorenzen, in navolging van EBLIDA en gesteund door de bondsminister, op tot aanpassing van de auteurswetgeving, op nationaal, Europees en internationaal niveau om de toegang tot digitale bronnen via bibliotheken te vergemakkelijken.
Citaatrecht
De sessie over het citaatrecht was van belang voor onder andere hogeschoolbibliotheken. Arne Upmeier (TU Ilmenau) maakte daarbij duidelijk dat er weinig ruimte tot dienstverlening aan het onderwijs is. Onlangs hebben lagere rechters zich uitgesproken over het citaatrecht ingeval van digitale teksten en daarbij uitgemaakt dat het citeren c.q. printen of overnemen van tekst niet meer dan 3 pagina’s of 10 % van de gehele tekst mag zijn. Voor meer tekstopslag is toestemming nodig.
Het zou de bibliotheken kunnen dwingen printers en usb’s ver weg te houden. Het Duitse Constitutionele Hof heeft inmiddels een vraag dienaangaande voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie.
Procesmanagement
Cornelia Vonhof (Hochschule der Medien, Stuttgart) leidde een onderzoeksproject naar procesmanagement in bibliotheken in. De motieven voor procesmanagement zijn gelegen in kennisontwikkeling, organisatieontwikkeling en kwaliteitsmanagement. Bibliotheken hebben te maken met verschillende soorten processen: management-, media- en serviceprocessen. Niet alle processen leveren het uiteindelijk gewenste resultaat op: in feite gaat er veel verloren in tijd, geld, personeel, kwaliteit. Procesoptimalisatie biedt de mogelijkheid door beschrijving, analyse en vergelijking tot betere structurering te komen.
Gastland Turkije
Gastland voor dit congres was Turkije, vertegenwoordigd met een hele delegatie, bibliotheekstand en tal van lezingen over de bibliotheeksituatie aldaar. Openbare bibliotheken worden opgericht met steun van het ministerie van Onderwijs, die aanschaf van literatuur, leesbevordering en cultuurparticipatie stimuleert.
Veel aandacht was er voor de oprichting van literatuurmuseumbibliotheken, een soort literatuurhuis met uitgebreide bibliotheek van de betreffende schrijver, die geïnteresseerd publiek moet trekken in de verschillende regio’s. Het idee stamt oorspronkelijk uit Berlijnse ervaringen, aangevuld met een openbare bibliotheekfunctie.
Leesbevordering
Tegelijkertijd met het bibliotheekcongres hield EU READ, de Europese samenwerking van instellingen als Stichting Lezen, een internationale bijeenkomst in dezelfde omgeving. De 9 instellingen houden in 2013 een gezamenlijke Europese campagne ter bevordering van het lezen, en wisselden hun leesonderzoek en ervaringen uit.
Voor een echte Europese lobby zou er een dwarsverbinding moeten worden gelegd met de bibliotheekverenigingen, c.q. EBLIDA. Dat zou een passend antwoord zijn op de door EU-commissaris Vassiliou aangekondigde campagne ‘Europe loves Reading’.
Leesstad Leipzig
Leipzig veranderde gedurende deze week in een echte leesstad, met tal van leesactiviteiten en voordrachten. Het kon niemand ontgaan, of-ie nu wachtte bij de bushalte of druk was met inkopen doen.
Op het moment dat het bibliotheekcongres afsloot, werd de Leipziger Buchmesse geheel toegankelijk voor het publiek. Schrijvers (dit jaar bijvoorbeeld Michael Gorbatsjov), kinderen, uitgevers en professionals, families, en schoolklassen stroomden het gebouw binnen. Op weg naar de hallen gevuld met boeken en media, voor het debat en vele mogelijkheden tot lezen in allerlei formaten.
Verder lezen: www.bid-kongress-leipzig.de