Hoe verandert het gebruik van woorden door de tijd heen? En welke woorden zijn kenmerkend voor een bepaalde periode? De nieuwe Woordpeiler van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) brengt dat in beeld. De website visualiseert de frequentie van een woord in Nederlandstalige krantenartikelen, gemeten vanaf 2000 tot nu.
Ter illustratie van Woordpeiler heeft het INT uitgezocht welke woorden het meest kenmerkend waren voor 2024. Dat gebeurde door middel van een data-analyse van zo’n tien miljoen krantenartikelen uit de periode 2000-2024 uit het Corpus Hedendaags Nederlands (CHN), samen goed voor 3 miljard woorden tekst. Het instituut keek naar hoe vaak elk woord voorkwam (frequentie), de ontwikkeling en toename van het gebruik tegenover de jaren voorafgaand aan 2024, en de mate waarin een begrip tijdelijk piekte. Functiewoorden en lidwoorden zijn buiten beschouwing gelaten, evenals woorden die alleen maar in één krant voorkwamen of in een enkel artikel.
Nederland: fatbikes en hoofdlijnenakkoord
Fatbike(s) kwam naar voren als een van de meest trending woorden van 2024 in krantenteksten uit Nederland. De fatbikes waren regelmatig in het nieuws vanwege de vele ongevallen, de hoge diefstalcijfers en opgevoerde exemplaren die harder rijden dan 25 km per uur. Vooral rond september was er een piek in het gebruik van het woord door de aankondiging van strengere regels voor dit type elektrische fiets. Het woord fatbike is geleend uit het Engels en komt sinds 2021 in het Nederlands voor.
Naast fatbike(s) sprong ook hoofdlijnenakkoord eruit in 2024. Dit woord piekte in mei: in die maand werd in Nederland het coalitieakkoord gepresenteerd van PVV, VVD, NSC en BBB. De coalitie sprak zelf van een hoofdlijnenakkoord – een akkoord in hoofdlijnen, nog niet in detail uitgewerkt –, en zo werd het overgenomen in de kranten.
Andere kenmerkende woorden van 2024 in de Nederlandse dagbladen waren kabinet-Schoof, spreidingswet en AI (artificiële intelligentie).
België: initiatiefrecht en supernota
Dat 2024 ook in België in het teken van verkiezingen stond, blijkt wel uit de trending woorden in de Vlaamse kranten. Het woord initiatiefrecht was de sterkste stijger tegenover vorige jaren. Het dook vooral op na de provincie-, gemeente- en districtsraadverkiezingen van 13 oktober. Het woord is vrij doorzichtig en niet nieuw. In Nederland verwijst initiatiefrecht vooral naar wie in het parlement het recht heeft om het initiatief te nemen voor nieuwe wetgeving. In België wordt het ook in contexten van onderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers gebruikt.
Eerder in 2024, op zondag 9 juni, waren er ook al Europese, federale en regionale verkiezingen. De daaropvolgende federale regeringsonderhandelingen leverden met supernota het tweede meest kenmerkende woord van 2024 in de Vlaamse kranten op. Supernota is bovendien een gloednieuw woord: een neologisme.
Andere trending woorden die opvielen in de Vlaamse kranten waren AI, pro-Palestijns en opkomstplicht (de opkomstplicht was afgeschaft voor de lokale verkiezingen).
Europapa
Nog een noemenswaardige trendsetter in de Nederlandse én Vlaamse kranten van 2024 was het woord Europapa: de naam van de inzending voor het Eurovisie Songfestival van de Nederlandse artiest Joost Klein, die eerst in het nieuws kwam als kanshebber om te winnen en daarna omdat hij na de halve finale werd gediskwalificeerd. Klein schreef het lied voor zijn vader, wat uit de titel blijkt door de woorden Europa en papa die in elkaar geschoven zijn.
Europapa kwam overigens al een keer eerder voor in de krant, weet het INT, namelijk in de Gazet van Antwerpen in 2009. Het woord verwees toen naar Herman Van Rompuy, voormalig premier van België. Vanaf 2010 werd hij voorzitter van de Europese Raad. Van Rompuy is een groot haikufan, en lezers feliciteerden hem met zijn nieuwe aanstelling door middel van deze Japanse versjes. Paul Jannes schreef: ‘Dag Europapa Vergeet Euromama niet en de Eurokroost’.