Door: Marietje Schaake
Robots zijn niet alleen de toekomst, we zijn ermee opgegroeid. Wie heeft er niet gehuiverd bij T-800 en T-1000 uit de Terminator-films? Keek vertederd naar Wall-E of R2D2 uit Star Wars? Of viel voor de stem van Samantha in Her? Onze reacties op het gebruik van robots en artificiële intelligentie worden vaak gekleurd door boeken en films. Maar het dramagehalte daarvan zou de analyse niet moeten vertekenen, of beleid mogen sturen.
Robots zijn nog nauwelijks slim genoeg om autonoom een trap op te gaan. Toch vrezen mensen dat ze op termijn onze banen zullen overnemen, de zorg gaan dehumaniseren of de ongelijkheid zullen laten toenemen. Maar hoe snel zal dat een realiteit zijn? Al in de jaren zestig zei president Kennedy dat een van de grote uitdagingen van dat decennium de opkomende automatisering was.
We mogen niet blind zijn voor de gevaren die verbonden zijn aan het inzetten van robots, maar we kunnen ook nieuwsgierig kijken naar de kansen die ze kunnen bieden. Zo kunnen machines werk dat gevaarlijk is, vervelend of vuil maakt overnemen, en zien we nu al dat het daar vaak moeilijk is om arbeidskrachten voor te vinden. Een robot die patiënten uit bed tilt, zal nooit de menselijke warmte van een verpleegster kunnen vervangen, maar kan haar werk wel een stuk makkelijker maken. Nederland zou een proeftuin moeten worden waarbij er zowel aandacht is voor de kansen door robots die de kwaliteit van arbeid verbeteren, als ook voor de negatieve effecten en hoe we die aanpakken.
De overheid kan een belangrijke rol spelen om te zorgen dat de baten van robotisering iedereen ten goede komen. Een onwaarschijnlijke coalitie van Bill Gates en de Franse socialistische presidentskandidaat Benoît Hamon wil bijvoorbeeld een versie van een robotbelasting invoeren. Anderen zien de invoering van een universeel basisinkomen als de beste oplossing voor de arbeid die door robotisering wordt overgenomen. Het is goed om open te staan voor deze maatregelen, maar het zou onverstandig zijn ons er blind op te staren. Ook ethische en andere overwegingen moeten een belangrijke rol spelen bij bedrijven en beleidsmakers, robotisering is niet alleen een economisch vraagstuk.
In het verleden hebben nieuwe technologieën meer banen gecreëerd dan vernietigd, aldus David Autor, professor aan het MIT. En hoewel nog geen mens of robot de toekomst kan voorspellen is angst geen goede raadgever. De kracht van mensen moet het startpunt zijn van beleid in deze context. Door volop in te zetten op onderwijs, en het verbeteren van capaciteiten die machines niet hebben, zoals menselijke creativiteit, probleemoplossend denken en improvisatie, komen we al een heel eind. Door robotisering als prioriteit te kiezen kunnen we ook als eerste de eventuele problemen oplossen. Robots zijn namelijk een realiteit en allang geen sciencefiction meer. We moeten er nu voor zorgen dat de regelgeving niet in historisch drama blijft hangen.
Marietje Schaake is Europarlementariër voor D66 sinds 2009.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 3 / 2017. Het gehele nummer kun je hier lezen.