De Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief hebben onlangs de eerste ‘Wikipedian in Residence’ aangenomen. Vanaf november heeft ook de Werkgroep Speciale Wetenschappelijke Bibliotheken twee ‘Wikipedians in Special Residence’ in dienst. Wat kunnen deze tijdelijke in-huis-wikipedianen voor de instellingen betekenen?
Door: Carola van der Drift
Wikipedia is een van de meest geraadpleegde online bronnen. Bij vrijwel elke zoekopdracht verschijnt de online encyclopedie in de top-10 van zoekresultaten en voor veel mensen is Wikipedia de eerste plaats op internet om te zoeken naar algemene informatie. Wikipedia is gratis, iedereen kan een bijdrage aan Wikipedia leveren en pagina’s zijn vaak in meerdere talen beschikbaar – niet vertaald, maar onafhankelijk van elkaar geschreven.
Juist vanwege zijn toegankelijkheid kunnen ‘GLAMs’, wat staat voor ‘galleries, libraries, archives and museums’, kiezen voor een samenwerking met Wikipedia. Om de samenwerking soepel te laten verlopen kan een organisatie een ‘Wikipedian in Residence’, een in-huis-wikipediaan, binnenhalen. Wikipedianen zijn mensen die pagina’s voor Wikipedia schrijven of bewerken. Een Wikipedian in Residence wordt aangenomen door de instelling, meestal met een tijdelijk contract, en deelt zijn expertise van Wikipedia met de instelling.
Nederlandse primeur
Afgelopen mei zijn de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief begonnen met het werven van een ‘Wikipedian in Residence’, een in-huis-wikipediaan. Hiermee hebben ze de primeur in Nederland. Hay Kranen is door de KB en het NA aangenomen als de eerste Wikipedian in Residence voor een duur van negen maanden. Met Kranen hopen de erfgoedinstellingen dat hun collectie bij een breder publiek onder de aandacht gebracht kan worden.
Kranen, die in het dagelijks leven werkt als freelance ‘digital and creative artist’, is sinds 2005 actief Wikipediaan. Hij kan zich zijn eerste artikel over Piet Mondriaan, dat hij schreef naar aanleiding van een afstudeerproject, nog goed herinneren. Van 2007 tot 2011 was hij bestuurslid van de Vereniging Wikimedia Nederland, de vereniging die vrijwilligers ondersteunt die zich met websites bezighouden die onder de koepelorganisatie Wikimedia vallen. ‘Wat mij zo aantrekt is dat Wikipedia non-profit is.’ Wikipedia draait voor het grootste gedeelte op schenkingen: in 2012 was 35 van de 38,5 miljoen binnengehaalde euro’s afkomstig van meer dan een miljoen mensen, enthousiaste gebruikers die vaak kleine bedragen schenken.
Kranen, die op uitzendbasis is aangenomen, is op 7 oktober jl. gestart. Hij ziet het als zijn opdracht om ervoor te zorgen dat Wikipedia en de beide erfgoedinstellingen elkaars werkwijze beter gaan begrijpen. Het is niet de bedoeling dat hij de hele dag artikelen gaat schrijven. Hij zal ook zijn kennis van Wikipedia door middel van workshops overdragen aan de instellingen, zodat zij in de toekomst zelf met Wikipedia aan de slag kunnen ten behoeve van hun collectie. Voor zijn werk bij de KB en het NA wisselt Kranen ervaringen uit met andere Wikipedians in Residence, waarvan hij er een aantal ontmoet heeft tijdens nationale en internationale Wikipedia-bijeenkomsten. Naast zijn werk als Wikipedian in Residence blijft Kranen meewerken aan Wikipedia.
Special Residenc
Naast de Wikipedian in Residence bij de KB en het NA begint in november ook een project van twaalf bibliotheken van de WSWB: Werkgroep Speciale Wetenschappelijke Bibliotheken. In een verwijzing naar het woord ‘special’ in de naam van het samenwerkingsverband noemen zij hun project ‘Wikipedians in Special Residence’. Deze bibliotheken zijn samen op zoek gegaan naar twee kandidaten voor het veertien maanden durende project. Het doel van het project is de inbreng van data en kennis van de twaalf bibliotheken in Wikipedia. Arie Sonneveld en Hans Muller gaan de rol van Wikipedian in Special Residence vervullen.
Jos Damen, projectleider en werkzaam bij het Afrika-Studiecentrum in Leiden: ‘Sonneveld en Muller zijn zeer ervaren Wikipedianen met jarenlange inzet voor en duizenden bewerkingen in Wikipedia. Met hun brede belangstelling zijn ze in staat de zeer uiteenlopende aandachtsgebieden van de twaalf betrokken bibliotheken op een goede manier te betrekken bij Wikipedia – en andersom.’
Damen legt uit waarom er voor een samenwerking met Wikipedia is gekozen: ‘Wikipedia wordt door een groot publiek gebruikt, en heeft meer informatie van hoge kwaliteit nodig. Bovendien is Wikipedia open source, dus heeft het een goede kans om over vijftig jaar nog te bestaan – in wat voor vorm ook.’
Sonneveld en Muller zullen een grote hoeveelheid beeldmateriaal van de verschillende bibliotheken op Wikipedia zetten. Ook het bijwerken van artikelen behoort tot hun takenpakket.
De in-huis-wikipedianen assisteren bij de activiteiten om de collectie onder de aandacht van een groter publiek te brengen, kijken naar de bruikbaarheid van informatie en materialen en adviseren de medewerkers van de bibliotheken hoe zij zelf met Wikipedia kunnen werken. Daarmee openen de bibliotheken hun collecties meer en ‘valoriseren’ ze hun kennis, aldus Damen. Bovendien kunnen Sonneveld en Muller adviseren over copyright, met name wat betreft beeldmateriaal.
Het project is ingedeeld in verschillende thema’s en de in-huis-wikipedianen zullen ongeveer twee maanden per thema bij een instelling aan de slag gaan. Damen: ‘We willen de Wikipedianen zoveel mogelijk vrijlaten in hun werkwijze. Daarom staat in dit project Wikipedia misschien zelfs centraler dan de bibliotheken. Ons project is bijzonder omdat er grote instellingen, zoals het Rijksmuseum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, maar ook kleinere instellingen, zoals Atria (instituut voor emancipatie) en de Boekmanstichting, bij betrokken zijn.’
Jos Damen benadrukt dat beide partijen – Wikipedia en erfgoedinstellingen – van de samenwerking kunnen profiteren. De afstand die vaak lijkt te bestaan tussen het brede publiek en collecties van bibliotheken en musea wordt met een Wikipedian in Residence weer een beetje kleiner.
Buitenlandse ervaringen
In het buitenland werden de Nederlandse organisaties voorafgegaan door onder andere Château de Versailles, British Library en National Archives in de Verenigde Staten, maar ook door instellingen in bijvoorbeeld Denemarken, Italië en Israël. In juni 2010 begon het eerste ‘Wikipedian in Residence’-project in het British Museum, dat slechts één maand duurde. Ondanks de korte duur werden er resultaten geboekt. De kwaliteit van content op Wikipedia werd verbeterd, informatie en beeldmateriaal werd toegevoegd en verschillende Wikipedia-artikelen met betrekking tot het British Museum eindigden op de hoofdpagina van Wikipedia bij ‘uitgelicht’.
Ook werden activiteiten georganiseerd zoals het laten vertalen van inleidingen van artikelen door middelbare scholieren in Frankrijk en presentaties over Wikipedia aan de verschillende afdelingen in het museum. Verder vonden er een-op-een-samenwerkingen tussen curatoren en Wikipedianen plaats, bemiddeld door de inhuis-wikipediaan.
Bij andere instellingen was de Wikipedian in Residence eveneens een succesverhaal, zoals het Children’s Museum in Indianapolis in de Verenigde Staten. Hier is de Wikipedian in Residence in augustus 2010 begonnen… en nog steeds aan het werk. Bij het museum zagen ze vooral na het eerste half jaar resultaat. In een casestudy noemt Angie McNew, director of Web and Emerging Media, naast de bijdrage van informatie en beeldmateriaal, bijvoorbeeld links op de museumwebsite naar Wikipedia-artikelen en het gebruik van QR-codes in het museum zelf. Ook de doelgroep van het museum – kinderen – werd betrokken bij Wikipedia. Met behulp van Wikipedia gaven ze jongeren tussen de 13 en 18 jaar les over schrijven en het doen van onderzoek.
Carola van der Drift is Japanologe en werkt bij de East Asian Library van de Universiteit Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 8 / 2013. Het gehele nummer kun je hier lezen