Hoe meer we over een gebeurtenis weten, hoe korter en vanzelfsprekender die in het nieuws wordt beschreven. Dit inzicht helpt journalisten, beleidsmakers en ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie om bewuster om te gaan met taal en framing, en zo hun invloed op publieke beeldvorming beter te begrijpen en te sturen. Dat blijkt uit een studie van taalkundige Levi Remijnse (Vrije Universiteit, VU).
‘Direct na een gebeurtenis gebruiken schrijvers vaak uitgebreide beschrijvingen, zoals “een vliegtuig vloog in op een gebouw”. Na verloop van tijd wordt dat korter en vanzelfsprekender, en heeft de lezer genoeg aan de vermelding ‘9/11’, zegt Remijnse. ‘Ik wilde begrijpen welke factoren bepalen hoe die framing verandert.’
Samen met een team taalkundigen en studenten ontwikkelde Remijnse een speciaal systeem om te markeren welke woorden verwijzen naar welke gebeurtenis. En welk frame of perspectief ze oproepen. ‘Zo kon ik stap voor stap zichtbaar maken hoe taal verschuift van uitgebreide beschrijving naar kortere, meer conventionele verwijzingen. En ook hoe deze beschrijvingen van variëren in de frames die zij oproepen.’
De concrete aanleiding voor Remijnses onderzoek was dat bestaande taalkundige modellen vaak alleen kijken naar woorden of betekenissen, maar niet naar de echte gebeurtenissen waarover geschreven wordt. ‘Ik bracht dat samen door te onderzoeken hoe gedeelde kennis (common ground) en tijd invloed hebben op de manier waarop we gebeurtenissen beschrijven. Zo laat ik zien dat taal meebeweegt met wat lezers al weten: hoe meer bekend is, hoe beknopter en vanzelfsprekender de beschrijving wordt.’
Taal verandert mee
Uit de studie blijkt ook dat schrijvers met hun woordkeuze het verhaal sturen. Ze benadrukken bepaalde aspecten en laten andere weg. Remijnses belangrijkste conclusie is dat taal niet alleen feiten weergeeft, maar ook meehelpt om onze gezamenlijke kijk op gebeurtenissen te vormen. ‘Met andere woorden: taal vertelt niet alleen het verhaal, ze bouwt het mee op.’
Taal verandert dus mee met onze kennis en overtuigingen. Een inzicht dat volgens Remijnse belangrijk is voor journalisten, communicatiespecialisten en onderzoekers. ‘Zij kunnen beter begrijpen hoe woorden onbewust invloed hebben op hoe mensen gebeurtenissen beleven. Denk aan hoe de keuze tussen “klimaatverandering” en “klimaatcrisis” een ander beeld oproept. Door bewust met framing om te gaan, kunnen media evenwichtiger verslag doen en kunnen beleidsmakers beter inspelen op hoe informatie overkomt bij het publiek.’
Ook kunstmatige intelligentie kan profiteren van deze inzichten om teksten beter te interpreteren of te genereren met gevoel voor context. Bijvoorbeeld AI-taalmodellen. ‘De toepasbaarheid is direct. In een tijd waarin nieuws, sociale media en AI-taalbots ons wereldbeeld mede vormen, helpt dit onderzoek ons te begrijpen hoe taal verhalen maakt en hoe we die verhalen bewuster kunnen sturen.’