Op 24 mei vond de Netwerkdag van de NVMB (Nederlandse Vereniging van Muziekbibliotheken en -Archieven) plaats. Locatie: de Stadkamer in Zwolle, onlangs onderscheiden met het predicaat Beste bibliotheek van Nederland. In het programma stonden de muziekerfgoedcollecties centraal.
Door: Ria Warmerdam, muziekbibliothecaris op de catalogusafdeling van de Bibliotheek Utrecht, titelbeschrijver bij Artez, het conservatorium van Zwolle, en bestuurslid van de NVMB.
De Netwerkdag werd voor het eerst georganiseerd in samenwerking met Stichting Contact Theatercollecties (SCTC), waarin de documentatiecentra van diverse theaterinstellingen verenigd zijn. De NVMB en de SCTC hebben als raakvlak onder meer hun erfgoed- en muziekcollecties. De ochtend was gereserveerd voor vergadering en ontmoeting, het middagprogramma bestond uit presentaties waarin de erfgoedcollecties centraal stonden.
Bijzondere Collecties UVA
Hans van Keulen is conservator Uitvoerende kunsten bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Daar heeft de collectie van het voormalige Theaterinstituut (TIN) onderdak gevonden. Het TIN was een van de slachtoffers van de culturele kaalslagronde die Halbe Zijlstra in 2013 in gang zette.
Van Keulen schetste de geschiedenis van het TIN. Lange tijd huisde het instituut in een geweldig pand op de Herengracht met een bibliotheek om U tegen te zeggen. Na de verhuizing naar de Sarpahtiestraat en de ingrepen van Zijlstra was het jarenlang onrustig en onzeker tot de definitieve sluiting en overdracht naar de UvA. De collectie foto’s, bladmuziek, documenten en boeken is met de online theaterencyclopedie beschikbaar gebleven. Naast informatie over acteurs, theatergeschiedenis et cetera, biedt de encyclopedie alle metadata van de premières van theatervoorstellingen. Vanwege de beperkte middelen moet men zich beperken tot het ontsluiten van honderd voorstellingen per jaar.
Poppenspelmuseum
Oscar van der Mieden van het Poppenspelmuseum in Vorchten zag na de sluiting van het TIN een toename van het aantal schenkingen aan zijn museum. Denk aan wayangfiguren, hand-, stang-, stok- en trekpoppen, marionetten, schimmen, papieren theatertjes, foto’s, boeken, posters, prenten, documentatie, bijzondere uitgaven, parafernalia en snuisterijen uit de wonderwereld van het poppen-, figuren- en objecttheater.
In zijn voordracht presenteerde hij ook een voelboek voor blinden en slechtzienden. Scènes uit een verhaal over Jan Klaasen en Katrijn zijn te voelen op afzonderlijke ‘pagina’s’ van stof. Met reliëf en contrast zijn elementen als de neus, een knuppel, de hoed en dergelijke goed te voelen. Daarnaast is de tekst in braille op de stoffenpagina’s terug te vinden. Het boek is verrijkt met geluiden.
Frommermann
Een mooi voorbeeld van het gebruik van erfgoedcollecties was te zien in het filmpje dat gemaakt werd door het muziektheatergezelschap Frommermann. Zij gaven dit voorjaar de voorstelling Magazijn Hollandia met muziek die zij uit diverse archieven hebben opgedoken. Daarvoor bezochten zijn onder meer het Nederlands Muziek Instituut dat sinds die vermaledijde bezuinigingen drastisch heeft moeten inkrimpen en verhuizen naar het Haags Gemeenterachief.
CDR
Ingmar Vroomen is projectleider bij de Centrale Discotheek Rotterdam (CDR), op internet beter bekend als Muziekweb. Hij vertelde over de nieuwe koers van zijn instituut. De CDR is gehuisvest in de Openbare Bibliotheek Rotterdam, maar is een zelfstandige organisatie. Sinds 1961 is het de belangrijkste instelling voor het uitlenen van muziek in Nederland. Naast het publiek van Rotterdam bedient de CDR heel het land met het uitlenen van muziek via de openbare bibliotheken.
Erfgoedfunctie
Met de komst van Spotify en andere streaming-diensten komt de dienstverlening in ander vaarwater. Voor het lenen van het courante muziekaanbod heeft de gemiddelde muziekliefhebber de enorme collectie van de CDR immers niet meer zo hard nodig als vroeger. De organisatie zoekt dan ook naar alternatieven. De erfgoedfunctie wordt steeds belangrijker. Zo hebben onder meer de volgende collecties er onderdak gevonden:
- Fonos: 4000 door Beeld & Geluid van lp naar cd overgezette muziek van Nederlandse bodem. Dit zijn platen die nooit op cd waren verschenen en op verzoek van particulieren werd gedigitaliseerd.
- Rasa: In 2017 werd het wereldmuziekpodium opgeheven. 20.000 objecten verzameld door Rasa en het Tropeninstituut (ook deels opgeheven).
- Nationaal Pop Instituut: Een verweesde collectie van 20.000 stuks sinds de opheffing van het Muziekcentrum Nederland.
- Riemens-collectie: 6500 opera-platen afkomstig van de operakenner Leo Riemens
- Morabeza-records: Kaapverdische muziek, gedigitaliseerd door het Stadsarchief Rotterdam.
Metadata voor klassiek
Daarnaast ziet de CDR een rol voor zichzelf weggelegd voor het ontsluiten van klassieke muziek. De streamingdiensten zijn notoir ondermaats als het gaat om goede metadata omdat zij zich vooral richten op lichte muziek en klassieke muziek nu eenmaal andere eisen stelt. Alleen al de keuze om of de componist of de uitvoerder of de dirigent als hoofdingang te nemen is niet eenduidig. Daarnaast is de informatie per track moeizaam omdat veel klassieke muziek nu eenmaal uit meerdere veelal generiek benoemde delen bestaat en niet zoals bij popmuziek uit één track met één onderscheidende songtitel.
Naar nationaal archief
Die ontsluiting is bij de CDR wel dik op orde en de organisatie zoekt daarin de samenwerking met TROMPA (Towards Richer Online Music Public-domain Archives). Dit is een samenwerkingsverband tussen 9 internationale partners waaronder Het Concertgebouworkest, Goldsmith’s College London, TU Delft en Universität für Musik und darstellende Kunst Wien, dat streeft naar een digitale koppeling van hun meta-data waarin bijvoorbeeld naast de audio ook de bladmuziek te vinden is.
Met deze activiteiten verschuift de rol van de CDR steeds meer van een publieksdienst naar een nationaal archief zoals bijvoorbeeld het Deutsches Musikarchiv of de Sound Archives van de Britsh Library. In tegenstelling tot deze instituten heeft de CDR echter geen bijpassende subsidie. De grootste uitdaging van een van Nederlands belangrijkste muziekinstellingen ligt dan ook in het vinden van een politiek draagvlak voor deze ontwikkelingen. Aan het enthousiasme en de slagvaardigheid van de CDR zal het in ieder geval niet liggen.
(Foto’s: Ria Warmerdam)
