Het is alweer even geleden, maar op 26 september jl. vond de 12e Middag van de Overheidsinformatie* plaats. Het thema van deze middag was: de Transparante Overheid.
Door: Peter Nieuwenhuizen, senior adviseur informatiemanagement bij Rijkswaterstaat
In De Prinsenhof (Belastingdienst Den Haag) kwamen 140 informatieprofessionals van de rijksoverheid bijeen om met elkaar te praten over de overheidstransparantie. Een breed scala aan lezingen en presentaties bood aan een ieder veel interessante invalshoeken om deze materie te benaderen.
Transparantie als het nieuwe normaal
Onderzoeksjournalist Brenno de Winter opende de middag met zijn presentatie Transparantie, het nieuwe normaal. De Winter maakte duidelijk dat de overheid soms te krampachtig met transparantie omgaat, vanwege de angst voor reputatieschade. Hij noemde ook het positieve voorbeeld van gemeente Lochem waar de gemeentewebsite gehackt was. Lochem gaf meteen openheid van zaken en samen met De Winter konden er aanbevelingen voor gemeente, raad en leveranciers opgesteld worden.
Trends
Met deze aanbeveling op zak kozen de informatieprofessionals van de rijksoverheid driemaal een sessie uit om bijgepraat te worden over de laatste ontwikkelingen en visies op gebied van transparantie, data en overheid, om zo het grensgebied van openheid, transparantie en vertrouwelijkheid te verkennen.
Guido Enthoven (directeur van het Instituut Maatschappelijke Innovatie) hamerde op de democratische plicht van de overheid om informatie transparant te maken en aan te bieden. De nieuwe Wet Open Overheid gaat hier ver in: van tevoren moet de overheid al bepalen hoe en welke informatie openbaar gemaakt gaat worden via open-by-design. Templates helpen bij het scheiden van openbare en niet-openbare informatie. Naast de toegankelijkheid moet ook de duurzaamheid geborgd worden.
Slim omgaan met data
Vanuit de Financieele Dagblad Mediagroep liet accountmanager Roy Schuring zien hoe medewerkers van de rijksoverheid de informatie van de FD-groep kunnen raadplegen. Door monitoring van webdata wordt inzicht verkregen van het efficiënt benutten van de beschikbare aangekochte informatie.
Berend de Jong vertelde hoe zijn jonge firma Vandersat de publiek toegankelijke satellietdata bewerkt en aanbiedt. Het bedrijf legt zich toe op data-analyse van metingen van de wereldwijde actuele bodemvochtigheid. De nauwkeurigheid gaat tot op percelen van 1 ha., waardoor lokale beslissingen als besproeiings- of zaaiadvies, vergoeding bij droogteschadeclaims et cetera mogelijk zijn.
Vanuit de enorme datacollectie van Rijkswaterstaat worden ook nieuwe toepassingen bedacht. Stijn van Balen, hoofd Datalab van Rijkswaterstaat, liet zien hoe Artificial Intelligence (AI) ingezet wordt bij het automatisch herkennen van verkeersborden en controle op de actualiteit ervan.
Aanbod open data
Dick van den Berg van KOOP (Ministerie BZK) gaf aan dat het Publicatieplatform UitvoeringsContent (PUC) een goed medium is voor overheidsorganisaties om zelf hun uitvoeringsinformatie als open data publiceren. Er zijn al verschillende overheidsonderdelen die hiervoor gekozen hebben, zoals de SVB, NZa, IND en Belastingdienst.
Universiteitscentra, zoals het Wageningen Data Competence Centre, zijn op zoek naar mogelijkheden om de researchdata te vermarkten. Jacquelijn Ringersma, coördinator datamanagement bij de WUR, vertelde hoe researchcentra samenwerken met commerciële partijen, om samen de onderzoeksdata optimaal te benutten.
Een probleem bij transparantie over overheidsdata kan de anonimisering zijn. Janieke van den Bedem, webmaster kennissystemen bij het LDCR (Landelijk Dienstencentrum de Rechtspraak) gaf aan hoe Artificial Intelligence helpt bij het sneller en slimmer anonimiseren van gerechtelijke uitspraken. Slechts drie procent van alle uitspraken komt op www.rechtspraak.nl terecht, maar dit aantal kan hoger worden bij toenemende accuratesse in automatische anonimisering.
Datasets
Steven Claeyssens, conservator digitale collecties van de Koninklijke Bibliotheek, vertelde over de ruim 100 miljoen krantenpagina’s die in de database Delpher zijn opgenomen. Het toegankelijk maken van die informatie vereist ook een nadenken over vele aspecten, zoals tekst-, beeld- en karakterherkenning en auteursrechten. Vanuit het KB Lab worden nieuwe technieken ontwikkeld om data beter en automatisch te classificeren in bijvoorbeeld type bericht, illustraties en foto’s.
Klaas Jan Mollema (senior lecturer computer science aan de hogeschool Leiden) plaatste een kritische noot: de overheid opent vanuit transparantieoptiek steeds meer datasets voor het publiek, maar vergeet soms context en tools mee te geven waardoor databestanden weinig begrijpelijk zijn. Apps en visualisatie kunnen hierbij juist een positieve bijdrage leveren, aansluitend bij de wens van de burger.
Vanuit het Netwerk Oorlogsbronnen liet Lizzy Jongma zien hoe open bronnen digitaal samengebracht en in context doorzocht worden. Versnippering van informatie van ruim 400 organisaties wordt zo tegengegaan. Door data en collecties aan elkaar te verbinden is het mogelijk geworden om van personen naar gebeurtenissen te switchen of tijdlijnen op te stellen (event-modelling). Investeren in zoektechnologie en aansluitingen maakt de geschiedenis achter de data transparant.
Wilma Haan, directeur bij de Open State Foundation (OSF), sloot af met een keynote lezing over digitale transparantie en haar visie en wens dat de Nederlandse overheid zichzelf meer moet verplichten om data voor de burger open en beschikbaar te maken, om zo beleid en beslissingen transparanter te maken.
*De Middag van de Overheidsinformatie is een initiatief van de ICKO (Interdepartementale Commissie voor Kennis- en InformatieOrganisatie), een rijksbreed adviesorgaan voor het categoriemanagement Vakliteratuur & Abonnementen.
(Beeld: Pixabay / TeroVesalainen)