Een tabletcomputer is nuttig en handig in het wetenschappelijk onderwijs, zo blijkt uit een proef van de UB Utrecht. Aan de bibliotheken de uitdaging om ervoor te zorgen dat klanten met tablets niets missen.
Door: Bianca Kramer, Jeroen Bosman en Huib Verhoeff
Het afgelopen jaar heeft de Universiteitsbibliotheek Utrecht geëxperimenteerd met de inzet van tabletcomputers in het wetenschappelijk onderwijs. Het doel van het project: onderzoek naar de wensen van studenten en onderzoekers die werken met een tabletcomputer zodat de bibliotheek haar dienstverlening kan verbeteren. Voor de duur van een onderwijsperiode kregen steeds vijf studenten en één docent een iPad te leen. Zo werden ervaringen verzameld van studenten en docenten bij de bacheloropleidingen Innovatiemanagement, Geschiedenis en Rechten. Ook een groep artsen en onderzoekers in het UMC Utrecht heeft de iPads in bruikleen gehad.
Naast het beschikbaar stellen van de iPads zorgde de bibliotheek voor een handleiding en ondersteuning bij vragen over het gebruik. Ook installeerde de UB vooraf een groot aantal apps en weblinks op de iPads, waaronder eigen diensten. Ter ondersteuning van dit project stelde de Universiteitsbibliotheek een lijst samen met nuttige algemene en wetenschappelijke apps. Daar zitten ook veel apps bij om het apparaat productief te gebruiken.
Ervaringen
Feedback werd verzameld via wekelijkse vragen per e-mail, groepsbijeenkomsten en digitale enquêtes. Ook Facebook werd gebruikt voor communicatie over het project. De deelnemers waren over het algemeen zeer te spreken over het gebruik van de iPad in onderwijssituaties, vooral de mogelijkheid om op elk moment informatie op te zoeken en te delen werd vaak genoemd. Naast de algemene functies als mail en webbrowsen werden de apps DropBox en iAnnotate en bij medewerkers ook Mendeley en Mekentosj Papers hoog gewaardeerd.
Er is antwoord gekomen op de vraag of een tabletcomputer nuttig en handig is in het wetenschappelijk onderwijs. Een tablet blijkt goed in te zetten. Studenten wennen snel aan het gebruik van het apparaat. Ze vinden het handig, licht, compleet, overal te gebruiken en interactief. Na een gewenningsperiode is het schrijven van mail en notities of het aanpassen van bestaande teksten geen punt. Ingewikkelder wordt het wanneer men lange stukken en stukken met een complexe opbouw/opmaak wil schrijven. Een vergelijkbare proef bij de opleiding Onderwijskunde toont verder aan dat interactief onderwijs (discussie via Facebook, stemmen via Twitter) goed mogelijk is met de iPad. Deze vorm van onderwijs wordt positief gewaardeerd door studenten.
Mitsen en maren
Het apparaat en apps leren gebruiken en appreciëren kost tijd en moeite; dat investeer je alleen als je het apparaat in eigendom hebt. De leenperiode was nu voor studenten te kort en zij investeerden vrij weinig, misschien omdat ze wisten dat ze het toch weer moesten inleveren. De beschikbaarheid en robuustheid van draadloos internet (wifi) is cruciaal. Het mobiele internet is nog niet snel genoeg voor veel moderne toepassingen.
Voor studenten zullen uiteraard ook kosten belangrijk zijn. Studenten die al een laptop hebben, zullen zich afvragen wat zij voor het bedrag dat een tablet kost aan functionaliteit of gemak er bij krijgen. Ook is de vraag wat de optimale configuratie van apparaten (smartphone, tablet, laptop) zal zijn. Lezen op de tablet en schrijven op de laptop is misschien ideaal, maar de combinatie zal velen te zwaar zijn om mee te nemen. Is het zinnig om in onderwijsgebouwen losse toetsenborden aan te bieden die men op een meegebrachte tablet kan aansluiten om zo sneller te kunnen werken?
Essaywedstrijd
Bij het project hoorde ook een essaywedstrijd: de eerste twee groepen studenten die de iPad hebben uitgeprobeerd, maakten kans om er één in bezit te krijgen. Hiervoor moesten zij een kort essay (700-1200 woorden) schrijven over wat er moet veranderen in het wetenschappelijk onderwijs om dit met alleen een tabletcomputer als de iPad af te kunnen. In totaal hebben zeven studenten meegedaan aan de wedstrijd.
In vrijwel alle essays wordt een volwaardige elektronische leeromgeving (ELO) genoemd als belangrijke succesfactor voor de implementatie van tabletcomputers in het onderwijs. De huidige Blackboard-app biedt hiertoe volgens de studenten nog onvoldoende mogelijkheden. De studenten doen suggesties voor extra functionaliteiten binnen een ELO, zoals het maken en uitwisselen van aantekeningen, het reserveren van studieruimtes en de mogelijkheid digitaal te toetsen. De ideale ELO van de studenten zou colleges ook interactiever maken, door de mogelijkheid te bieden tijdens het college online vragen te stellen aan de docent (en vice versa). Een aantal van de genoemde functionaliteiten is uiteraard ook buiten een ELO-app om te realiseren, maar uit de essays komt duidelijk naar voren dat studenten de integratie van zoveel mogelijk onderwijsgerelateerde functies in één gemeenschappelijke digitale werkomgeving een groot pluspunt zouden vinden.
Het winnende essay van geschiedenisstudent Joost Naaktgeboren geeft een realistisch beeld van wat er binnen het onderwijs aan de UU verbeterd zou kunnen worden en beperkt zich daarbij niet tot Blackboard. Ook verbeteringen aan weblectures en digitale readers worden genoemd, evenals het vergroten van kennis over diverse digitale toepassingen bij zowel docenten als studenten en de mogelijkheden voor professionele ondersteuning. Daarnaast wordt een technisch inzichtelijke vergelijking gemaakt tussen de eigenschappen van de iPad, een budget Android-tablet en de Sony e-reader.
Consequenties voor bibliotheken
Uit het experiment met de iPads blijkt dat bibliotheken op vier fronten actie kunnen ondernemen om te zorgen dat klanten met tabletcomputers niets missen:
- Controle en uitbouw van kwaliteit en dekking van het draadloos netwerk (WiFi).
- Training van bibliotheekpersoneel in het gebruik van mobiele devices. Weten hoe diensten en producten van de bibliotheek op deze apparaten werken hoort nu bij de basiskennis. Dat geldt ook voor de principes van delen via apps als Dropbox.
- Ondersteuning in het kiezen van apps. Veel websites werken min of meer vanzelf goed op tablets. Maar voor productief werken moeten apps worden geïnstalleerd. Er zijn vaak vele alternatieven. Het is goed dit met IT-afdelingen te overleggen en verdubbeling te voorkomen.
- Optimaliseren van bibliotheekdiensten (bijvoorbeeld website, catalogus) voor gebruik op tabletcomputers. Een voorbeeld is het gebruik van de zogenaamde mouse-over voor het weergeven van extra informatie. Deze informatie is niet zichtbaar op een tabletcomputer omdat die geen muis kent. Ook het scrollen binnen frames blijkt in sommige gevallen problemen op te leveren.
Conclusies
Onder studenten en medewerkers zal het gebruik van mobiele devices (smartphones en tablets) de komende tijd naar verwachting sterk toenemen. Voor lezen en notities en voor sommige vormen van interactief onderwijs voldoen tablets goed. Voor echte productie, zoals het schrijven van papers hangt de inzet van tablets af van persoonlijke voorkeuren en omstandigheden.
Ook de bibliotheek krijgt hiermee te maken: gebruikers willen bibliotheekdiensten gebruiken op hun smartphone of tablet en zij zullen steeds vaker in de bibliotheek werken op een tablet in plaats van op een laptop of vaste computer. Bibliotheken zullen aandacht moeten besteden aan de kwaliteit van wifi, training van personeel, ondersteuning van klanten bij het kiezen van apps en optimalisatie van eigen diensten op tablets.
Vervolg
De aangeschafte iPads zullen de komende maanden rouleren onder medewerkers van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, zodat men zich vertrouwd kan maken met de mogelijkheden van dergelijke mobiele devices. Ook zullen er op de twee hoofdlocaties iPads in een console geplaatst worden om door studenten gebruikt te worden. Daarnaast zal de Universiteitsbibliotheek het komende jaar haar dienstverlening via tablets en smartphones uitbreiden, onder andere door het verder ontwikkelen van de huidige mobiele website.
Top-10 meest ontvangen feedback
Positief
1. Goede eigenschappen: prettig lezen, goede beeldkwaliteit, klein en licht, snel iets opzoeken tijdens college, gebruik in de pauzes en onderweg, lange batterijduur
2. Het gebruik van de tablet went snel
3. Nuttige apps: Dropbox, iAnnotate, Mendeley, Papers
4. Synchronisatie van e-mail en agenda erg prettig en nuttig
5. Je kunt goed samenwerken met behulp van een tablet. Alles is direct bij de hand
6. Start snel op, direct online. Je kunt meteen aan de slag
Negatief
7. Minder goede eigenschappen: geen usb en geen flash player (voor bekijken van filmpjes)
8. Niet iedereen vindt het typen op een tablet plezierig
9. Er zijn heel veel apps, maar welke echt nuttig zijn is moeilijk vast te stellen
10. Er is behoefte aan een goede ELO (Elektronische leeromgeving). Blackboard op een tablet voldoet op dit moment nog niet.
Verder lezen
De universiteitsbibliotheek in Utrecht is niet de enige die tests met iPads uitvoert. Meer ervaringen bij:
- Rijksuniversiteit Groningen, UB: www.essentials-media.nl/12001
- Universiteit Utrecht, Onderwijskunde: studion.fss.uu.nl/ipad
- Hondsrug College (Emmen): www.hondsrugcollege.nl/actueel/195-ipads _voor_het_hondsrug_college.html
- Fontys Hogeschool: ifontys.nl
Bianca Kramer is informatiespecialist Geneeskunde.
Jeroen Bosman is vakspecialist Geowetenschappen.
Huib Verhoeff is teamcoördinator / projectmanager.
Alle drie zijn werkzaam op de afdeling Informatie en Marketing van de Universiteitsbibliotheek Utrecht.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 6 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen