Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) publiceerde onlangs de nieuwe resultaten van de Digitaal Erfgoed Meter. Met dit instrument wordt onder andere geïnventariseerd hoeveel digitaliseringsprojecten er lopen binnen de erfgoedsector. In de periode december 2012 – december 2013 is het aantal projecten en het aantal geregistreerde instellingen opnieuw gestegen.
Door: Carola van der Drift
Het afgelopen jaar werden twintig nieuwe projecten geregistreerd. Hoewel de totale stijging in voorgaande jaren indrukwekkender lijkt – tussen 2007 en 2012 nam het aantal projecten toe van 67 naar 260 – vindt Marco Streefkerk, teamcoördinator kwaliteitszorg bij DEN, de huidige stijging een ‘positief signaal’. ‘Tot 2011 bestond de subsidieregeling “Digitaliseren met Beleid”. Een verplicht onderdeel hiervan was het aanmelden en rapporteren van projecten in de projectenbank van DEN.’ Nu deze subsidieregeling van het ministerie van OCW is afgelopen, is het aanmelden en rapporteren van projecten alleen nog vrijwillig en op eigen verantwoordelijkheid van de erfgoedinstellingen.
Het aantal geregistreerde instellingen – musea, archieven, bibliotheken, monumenten en archeologische instellingen – steeg in de onderzochte periode van 768 naar 811. In die aantallen heeft DEN naast erfgoedinstellingen (van Science Center NEMO tot het Nederlands Tegelmuseum) ook leveranciers en andere partijen verbonden aan erfgoedprojecten meegenomen. Naar schatting is zo’n 20 procent van het totaal aantal erfgoedorganisaties in Nederland aangemeld bij DEN en in werkelijkheid ligt het aantal projecten en deelnemende erfgoedorganisaties dus hoger. ‘Er zijn veel kleine instellingen die zich niet bij ons hebben aangemeld. Deze instellingen digitaliseren wel, maar hebben bijvoorbeeld geen capaciteit om hun project aan te melden en te rapporteren,’ aldus Streefkerk. DEN ziet dit graag anders. ‘Een onderdeel van kwaliteitszorg is de spreekwoordelijke “vinger aan de pols”: wat gebeurt er, welke trends zijn zichtbaar, wat zijn de resultaten, enzovoort. Hiervoor zijn we afhankelijk van rapportage van de instellingen.’
Uiteindelijk moet alle zorg ertoe leiden dat digitaal erfgoed voor de eeuwigheid beschikbaar is. Streefkerk: ‘Digitaal erfgoed kan telkens herbruikt worden in diensten die op dat moment voorzien in een gebruikersbehoefte. Wat die behoefte is hangt sterk af van de doelgroep en doelstellingen. In algemene zin kun je zeggen: gebruikers willen digitaal erfgoed direct gebruiken in hun werk/vrije tijdsprocessen.’ En de uitdagingen? ‘De uitdagingen liggen niet in de eerste plaats in de techniek maar meer in de organisatie en vernieuwing van de processen. In de praktijk is het lastig om digitale informatie zelfs voor een beperkte periode van tien jaar bruikbaar te houden.
Onder de noemer digitale duurzaamheid speelt de erfgoedsector een belangrijke rol in het oplossen van deze maatschappelijke uitdaging.’ Onder de gerapporteerde projecten vallen niet alleen digitaliseringsprojecten maar ook digitale diensten, zoals erfgoedportals en digitale dienstverlening. Streefkerk: ‘Huidige trends die we zien zijn samenwerking, crowdsourcing, mobiele diensten en de koppeling analoog-digitaal.’ De uitdaging voor erfgoedinstellingen is nu om digitale activiteiten met eigen financiële middelen in hun beleid op te nemen.
Maar alleen al de hoeveelheid te digitaliseren erfgoed overtreft echter de bestaande financiële middelen. ‘Op basis van de eindrapportage van eNumerate, een onderzoek waaraan eind 2013 bijna 1400 Europese erfgoedinstellingen hebben meegewerkt, weten we dat we in Europa, en in Nederland, nog iets meer dan de helft van alle collecties moeten digitaliseren. Het Nederlandse percentage van wat nog gedaan moet worden is ruim 40 procent lager dan het Europese. In dialoog met de belanghebbenden – burger, onderzoek, onderwijs, creatieve industrie, overheid – moeten we bepalen hoever en hoe snel we gaan met investeren in digitaal erfgoed.’ Volgens Streefkerk worden de komende jaren cruciaal. ‘Er is al veel gedigitaliseerd en ook veel geëxperimenteerd met het gebruik van digitaal erfgoed. We gaan nu zien of er een omslag komt en digitale activiteiten ook daadwerkelijk kernactiviteiten gaan worden.’
Lees verder
- ‘Eindrapport eNumerate biedt rijke informatie over de digitale erfgoedcollecties in Nederland en Europa’: www.den.nl/nieuws/bericht/4182
- Digitaal Erfgoed Meter 2013: www.den.nl/pagina/471/De-meter-2013
Carola van der Drift is Japanologe en werkt bij de East Asian Library van de Universiteit Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 3 / 2014. Het gehele nummer kun je hier lezen