In de boekenwinkels luiden de noodklokken. Breng een bezoekje aan de nieuwe-aanwinstenkast en je zult zien dat er alweer een gevaar op de loer ligt: digitale verslavingen. Nu consumenten de tabaksindustrie de rug toekeren en we suikers steeds meer uit onze diëten vissen, staan we voor een nieuwe uitdaging. Namelijk het genezen van onze smartphone- en mediaverslaving.
Door: Vincent Janssen
Waarschijnlijk denk je nu: ‘Ach, ik ben helemaal niet verslaafd’. Maar de kans is groot dat je tijdens het lezen van deze tekst meerdere malen zult worden afgeleid door je telefoon. De gemiddelde mens in de westerse wereld spendeert namelijk een kwart(!) van zijn wakkere leven aan het kijken naar zijn smartphone. De dramatische stijging in het aantal technologieverslaafden heeft gelukkig ook gezorgd voor een toename in de hoeveelheid (zelfhulp)boeken over dit onderwerp. In de eerste helft van dit jaar zijn al meerdere uitgaven, ja, zelfs bestsellers, verschenen (sommige met handige tips). IP ging daarom op zoek naar de spraakmakendste titels.
High van eigen handel
In de categorie bestsellers kreeg Superverslavend van Adam Alter in 2017 de meeste media-aandacht. Deze professor aan de New York University schreef in zijn boek dat maar liefst 40 procent van de westerse bevolking kampt met een verslaving aan smartphones, internet, (social) media of apps. Het is, aldus Alter, een gedragsverslaving en daarom eerder een sociaal probleem dan een medisch gegeven.
Desondanks is Alter ervan overtuigd dat we zelf weinig tegen de verslavingen kunnen doen. Technologie wordt tegenwoordig namelijk gemaakt om verslavend te zijn: ‘Er zitten duizend mensen aan de andere kant van het beeldscherm die ervoor worden betaald om je vermogen tot zelfregulering kapot te maken’. Verslavingen zijn goede zaken voor technologiebedrijven, en daarom zorgen zij ervoor dat gebruikers hun producten moeilijk aan de kant kunnen leggen. Dit is volgens Alter ook de reden waarom Steve Jobs zijn kinderen uit de buurt van een iPad hield. ‘Het lijkt wel alsof de mensen die nieuwe technologie produceren de hoofdregel van drugsdealers hanteren: wordt nooit high van je eigen handel,’ aldus Alter.
Flappy Bird
Maar wat is het probleem van een paar uurtjes te veel appen? Alter is vooral bang voor de langetermijneffecten, waar nu nog heel weinig over bekend is. De eerste onderzoeksresultaten naar die langetermijneffecten zijn in elk geval verontrustend. Zo kunnen kinderen van smartphoneverslaafde ouders sneller concentratieproblemen ontwikkelen, en heeft een Flappy Bird– of World of Warcraft-verslaving volgens Alter dezelfde sociale destructieve kracht als alcohol of speed.
Het zijn echter niet alleen gamers die gebukt gaan onder mediaverslavingen. Volgens Alter is namelijk de hunkering naar een lege e-mail-inbox de meest voorkomende verslaving. Deze drang zorgt ervoor dat kantoormedewerkers ‘een kwart van hun [werk]dag besteden aan het afhandelen van e-mails’ waardoor zij ‘hun accounts gemiddeld zesendertig keer per uur checken’. Dit soort eindeloze doelen stapelen zich op en ‘stimuleren verslavende activiteiten die mislukkingen opleveren, of nog erger, herhaaldelijk succes, dat steeds ambitieuzer doelen meebrengt’, aldus Alter. Niemand is veilig voor deze gedragsverslavingen.
Bijsluiter
Als zombies swipen en scrollen we er dus op los, maar de technologische grootmachten in Silicon Valley wrijven ondertussen gretig in hun handen. Daarom doet de Nederlandse auteur Sidney Vollmer nog een schepje boven op Alters noodkreet. In zijn boek ON/OFF neemt hij de lezer mee langs een serie jeugdherinneringen, en vergelijkt hij de manier waarop technologie in zowel het verleden als het heden een impact heeft (gehad) op onze levens.
Die impact is er niet bepaald gezonder op geworden. Iedereen lijdt volgens Vollmer aan ‘digitalisme’, oftewel: een toenemende mate van technologische afhankelijkheid. ‘Digitalisme is het geloof dat er voor elk analoog probleem een digitale oplossing is. Dat de autonomie van het individu ondergeschikt is aan de digitale vaart der volkeren. Dat de massa zich moet schikken naar dat wat digitale innovators voor ons in petto hebben. […] Want: er ligt een wereldverbeterende app op ons te wachten. Want: zo gaat het nu eenmaal. Want: dit is de toekomst. Naïeve, luie nonsens. Het is digitalisme ten voeten uit,’ aldus Vollmer. De ‘digitale (media)technologie had met een bijsluiter moeten komen’, meent de media-expert. Maar is het daar niet al te laat voor?
Digital detox
Gelukkig zijn er dit jaar ook voldoende zelfhulpboeken verschenen die de toekomst wel iets rooskleuriger schetsen. Tenminste, als je écht bereid bent om aan je problemen te werken. Digital Detox van de Belg Florence Pérès blijkt een populair handboek te zijn voor iedereen die van zijn digitalisme en smartphoneverslaving wil afkomen. De techcoach presenteert een handig stappenplan, maar niet voordat je een zelftest gedaan hebt. Als eenmaal bepaald is in welke mate je ‘beschadigd’ bent, kun je aan de slag. Met tips en tricks richt Pérès zich op thema’s als ‘digitale orde’ en ‘breinrust’. Zolang je het stappenplan en de opdrachten maar volgt, zou het volgens de auteur allemaal goed moeten komen.
Hoe te voorkomen
Door de komst – en hoge verkopen – van deze zelfhulpboeken neemt gelukkig het besef van technologieverslavingen toe. Alter, Vollmer en Pérès zijn het erover eens dat het bewust worden van de problematiek al een belangrijke stap in de goede richting is.
Rest de vraag: hoe kunnen we onze verslavingen voorkomen? Daar kunnen de auteurs het niet over eens worden. Alter stelt simpelweg voor om een tijdslot in te stellen op internet, terwijl Pérès pleit voor het uitzetten van de mailnotificaties. Vollmer ziet liever dat de mens teruggaat naar analoge manieren van communicatie.
Vooralsnog zullen de mediaverslavingen niet afnemen, en kunnen we daarom ook de komende tijd nog vele publicaties over dit thema verwachten. Tenzij de bazen in The Valley ook voor dit probleem een appje ontwikkelen. Want zo lossen we tegenwoordig toch alles op?
Vincent Janssen is redacteur van IP en specialist Scientific Information bij de Maastricht University Library.
Adam Alter: Superverslavend. Waarom smartphones, apps en social media zo verslavend zijn (en wat je eraan kunt doen). Amsterdam, Maven Publishing, 2017. ISBN 9789492493125. € 21,00.
Sidney Vollmer: On/Off. Op zoek naar balans in digitale tijden. Amsterdam, Nijgh & van Ditmar, 2017. ISBN 9789038802350. € 22,50.
Florence Pérès: Digital detox. Minder technostress en meer focus dankzij de Touchpoints methode. Tielt, Lannoo, 2017. ISBN 9789401441988. € 19,99.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 6 / 2017. Het gehele nummer kun je hier lezen.