De Raad voor Cultuur presenteerde op 25 april haar sectoradvies voor Letteren en Bibliotheken. ‘Het is niet zo dat mensen nu minder lezen, wel lezen er steeds minder mensen.’
Door: Matthijs van Otegem
Na een flinke dip in de periode 2008-2014 lijkt de sector voor Letteren en Bibliotheken er weer wat beter voor te staan: de omzet in de boekhandel stijgt licht en ook de forse bezuinigingen bij bibliotheken lijken achter de rug. Toch staat de sector er nog steeds slechter voor dan tien jaar geleden. Erger nog, het lezen neemt af en dit is een langetermijntrend die zich blijft doorzetten.
Niet dat mensen die lezen nu minder lezen, wel lezen er steeds minder mensen. Het is zorgelijk dat lezen een elitaire bezigheid lijkt te worden. Daartegenover staat een grote groep van twee miljoen Nederlanders die laaggeletterd zijn. Dat is een maatschappelijk en economisch probleem: zij komen moeilijk mee en kosten de samenleving één miljard euro op jaarbasis.
De Raad voor Cultuur adviseert dan ook om te investeren in lees- en literatuuronderwijs en de bestrijding van laaggeletterdheid. Dit lijkt me met afstand de belangrijkste aanbeveling uit het rapport. Dit is een steun in de rug voor veel openbare bibliotheken, die deze koers al hebben ingezet. Daarnaast beoogt de Raad met haar verdere adviezen het stelsel vooral in stand te houden.
Bij mij blijft de vraag hangen: stel dat alle adviezen morgen worden opgevolgd, helpt dit dan? In zekere zin wel. Als we de harige koeien bij de Oostvaardersplassen bijvoeren, gaan ze minder snel dood. Bescherming van de natuur, bescherming van de letteren, het is waarde om te behouden. Tegelijk kunnen we niet beweren dat we zo het ecosysteem in stand houden. Dat is namelijk al veranderd en blijft veranderen. Digitalisering is niet alleen een bedreiging, maar kan de Letteren juist ook een boost geven. Het maakt het gedrukte woord niet dood, maar het krijgt wel een andere, kleinere plaats. Welke plaats dit is, blijft een ongemakkelijke vraag.
Matthijs van Otegem is redacteur van IP en directeur van de Universiteitsbibliotheek van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 4 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.