De rechtbank van Amsterdam heeft Bits of Freedom in het gelijk gesteld in een kort geding tegen Meta. De digitale mensenrechtenorganisatie eiste dat het bedrijf van Mark Zuckerberg in apps zoals Instagram en Facebook gebruikers de mogelijkheid biedt een tijdlijn te kiezen die niet gebaseerd is op profilering.
Bits of Freedom vindt dat Meta de Digital Services Act (DSA) overtreedt. Deze Europese wetgeving is bedoeld om gebruikers meer autonomie en controle te geven ten opzichte van de grootste online platformen. Een van de kernelementen van de DSA is dat gebruikers meer invloed moeten hebben op de informatie die zij te zien krijgen.
Op grond van EU-regels moeten sociale media het mogelijk maken om in plaats daarvan een chronologische tijdlijn te zien die alleen berichten bevat van mensen en organisaties die ze volgen. Op zich kan dat, maar het was volgens de eisers te ingewikkeld. Een door de gebruiker gekozen instelling voor de tijdlijn schakelt namelijk steeds automatisch terug naar een systeem dat berichten aanbeveelt op basis van profilering.
‘Meta moet apps aanpassen’
De rechter geeft aan dat Meta inderdaad handelt in strijd met de wet. Hij stelt dat ‘een niet-persistente keuzemogelijkheid voor een aanbevelingssysteem haaks staat op het doel dat met de DSA wordt gediend, namelijk dat gebruikers daadwerkelijk autonomie, keuzevrijheid en controle krijgen over de wijze waarop informatie aan hen wordt gepresenteerd’. Ook concludeert de rechter dat de manier waarop Meta zijn platform heeft ontworpen een ‘wezenlijke verstoring vormt van de autonomie van de gebruikers van Facebook en Instagram’.
De rechter beveelt Meta zijn apps zo aan te passen dat keuze van de gebruiker behouden blijft, ook als die naar een andere sectie navigeert of de app herstart.
‘We zijn blij dat de rechter nu duidelijk maakt dat Meta de keuze van de gebruiker moet respecteren’, zegt Maartje Knaap, woordvoerder van Bits of Freedom. ‘Het is namelijk absoluut onacceptabel dat een paar Amerikaanse techmiljardairs bepalen hoe wij de wereld zien. Die machtsconcentratie vormt een risico voor onze democratie. Tegelijkertijd is het jammer dat we de rechter nodig hebben om ervoor te zorgen dat Meta zich aan de wet houdt.’
Realistisch
‘Deze uitspraak laat zien dat Meta niet onschendbaar is’, vervolgt Knaap. ‘Maar we zijn ook realistisch. Dit is een druppel op een gloeiende plaat. Er is nog zoveel meer nodig. We hopen daarom dat de uitspraak een hart onder de riem is voor alle individuen, organisaties in het maatschappelijk middenveld, toezichthouders en wetgevers wereldwijd die macht van Meta proberen in te perken. Zo maken we een vuist tegen het enorm machtige Meta.’
Meta heeft aangegeven in hoger beroep te gaan.