Door: Raymond Snijders
Alle Nederlanders die over een internetverbinding beschikken hadden een goede reden om het nieuws van 10 april op de voet te volgen. Toen oordeelde het Europese Hof van Justitie dat een thuiskopieregeling alleen toegestaan is als deze beperkt is tot legale bronnen. Dit heeft als consequentie dat het downloaden uit illegale bron niet langer legaal mag zijn in Nederland onder deze regeling. De media bestempelden dit meteen als een downloadverbod. Er werden doemscenario’s geschetst waarbij downloadpolitie BREIN achter de downloaders aan zou gaan en er torenhoge boetes uitgedeeld zouden gaan worden.
Dergelijke Amerikaanse toestanden zijn gelukkig niet te verwachten in Nederland. De term ‘downloadverbod’ wordt ook ongelukkig gehanteerd want in de wet staat nergens de term ‘downloaden’, laat staan dat er nu ineens een wettelijk verbod bestaat om iets te downloaden. Het heeft allemaal wel te maken met de door het Hof genoemde thuiskopieregeling die het mogelijk maakt om voor eigen gebruik een kopie te maken van een auteursrechtelijk beschermd werk zonder toestemming van de rechthebbende(n). De basis hiervoor is een uitzondering op het auteursrecht die in artikel 16c van de Auteurswet staat:
‘Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd het reproduceren van een werk (…), mits het reproduceren geschiedt zonder direct of indirect commercieel oogmerk en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die de reproductie vervaardigt.’
De wet zegt dus niet dat een thuiskopie alleen gemaakt mag worden als je rechtmatig aan het orgineel bent gekomen en vereist ook niet dat het originele werk rechtmatig gepubliceerd moet zijn. Dit gaf ruimte voor de interpretatie door de Nederlandse overheid dat een thuiskopie gemaakt mocht worden van een werk dat uit illegale bron verkregen was. En daar valt downloaden ook onder want daarmee maak je eveneens een kopie voor eigen gebruik. Het Europese Hof van Justitie oordeelt nu echter dat die interpretatie niet toegestaan is.
Zo is het ineens na 10 april 2014 niet meer toegestaan in Nederland om afleveringen van Game of Thrones te downloaden van The Pirate Bay. Net zoals alle andere werken die zonder toestemming van de rechthebbende(n) geupload zijn en aangeboden worden, nu niet meer legaal te downloaden zijn. Dat geldt niet met terugwerkende kracht voor al eerder gedownloade werken omdat het niet om een daadwerkelijk verbod of wetswijziging gaat.
Mag je dan niets meer downloaden? Natuurlijk wel! Je mag nog steeds een thuiskopie maken van werken als je rechtmatig aan het origineel bent gekomen. Een gekochte of (bij de bibliotheek) geleende cd mag je dus nog gewoon kopiëren. En een thuiskopie maken blijft toegestaan voor alle digitale werken die met toestemming van de rechthebbende(n) gepubliceerd zijn. Foto’s die je op Flickr, Facebook of Twitter gevonden hebt mag je kopiëren bijvoorbeeld, maar ook van films, muziek en ebooks die je gekocht of geleend hebt kun je een kopie maken. Mits je de gemaakte kopieën niet verder verspreidt en openbaar maakt.
Hoe dit nieuwe ‘downloadverbod’ gehandhaafd kan worden, is een ander verhaal. Het EU-Hof erkent dat er geen enkele technische voorziening bestaat om de vervaardiging van ongeoorloofde privékopieën te bestrijden, maar ziet hierin geen reden om tot een ander oordeel te komen over de thuiskopieregeling. Omdat geen enkele instantie miljoenen Nederlanders kan controleren, is de kans groot dat er een gedoogdbeleid zal ontstaan. Rechthebbenden kunnen echter in principe individuele overtreders aansprakelijk stellen als ze muziek, films, ebooks of tv-series downloaden en, als we kijken naar de landen om ons heen, lijkt het een kwestie van tijd totdat die mogelijkheid ook hier verkend gaat worden.
Het doet me denken aan de jaren dat je kijk- en luistergeld moest betalen om tv- en radio-uitzendingen te mogen bekijken en beluisteren. Diegenen die ‘zwart keken’ liepen het risico om een bezoek te krijgen van de Dienst Omroepbijdragen die dan alsnog dat geld incasseerde. Nu zou dat toch zomaar eens de downloadpolitie kunnen worden die aan gaat bellen om de rekening af te leveren.
Raymond Snijders is senior informatiebemiddelaar bij Hogeschool Windesheim.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 5 / 2014. Het gehele nummer kun je hier lezen