Op 26-jarige leeftijd werd Hans van Velzen (1952) directeur van de Openbare Bibliotheek Spijkenisse, waar hij zijn ‘vlieguren’ maakte. In 1988 stapte hij in eenzelfde functie over naar de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). ‘Hier was alles een factor 10 groter’. Na een dienstverband van 26 jaar stopt hij per 1 juli bij de OBA.
Waar kijk je met tevredenheid op terug?
Er waren allerlei doemscenario’s dat bibliotheken hun langste tijd gehad zouden hebben, maar dat is toch wel meegevallen. We hebben onze vaste gebruikers vast weten te houden en nieuwe weten aan te trekken. Ik denk bij de laatste groep bijvoorbeeld aan studenten en zpp’ers.
Wat is er niet afgekomen?
Het meeste is eigenlijk net rond. Zo hebben nieuwe filialen in West (Tramremise De Hallen), in Noord en op IJburg hun deuren geopend. De beleidsplannen lopen tot 2015, dus plannen voor het nieuwe jaar zijn een taak voor mijn opvolger Martin Berendse. En verder is er per 1 januari 2014 een eind gekomen aan de decentralisatie van de financiering van het bibliotheekwerk.
De financiering is weer terug bij de centrale stad Amsterdam. Daarmee is de cirkel rond, want bij mijn aantreden bij de OBA deed de decentralisatie juist zijn intrede. Het geld voor de vestigingen moest ik bij de vele stadsdelen ‘ophalen’. Nu ben ik bezig met de afronding van de jaarrekening voor 2013 en die gaat nog naar de stadsdelen – een mooie afsluiting van mijn werk.
De minst leuke verandering in het vak?
Argumenten tegen bezuinigingen tellen niet meer in de politiek. Dreigde er vroeger een zodanig grote bezuiniging dat ik een van de filialen zou moeten sluiten, dan ging ik daarover in gesprek met de gemeente. En dan kwamen we er toch wel uit om én te bezuinigen én alle filialen open te houden. Als ik nú zeg dat ik dan een filiaal dicht moet doen, zegt men: ‘O’. En dat is het.
Er heerst een heel andere opvatting in de politiek?
Ja, de waarde van cultuur is discutabel geworden. Dit is ingezet met het (bezuinigings)beleid van Halbe Zijlstra als staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in de periode 2010-2012. Een actueel voorbeeld is de sluiting van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Dit was jaren geleden ondenkbaar geweest! Ik vind dit echt schokkend. Dat geldt ook voor de sluiting van de circa 300 vestigingen van openbare bibliotheken in ons land. Je was met 36 jaar vrij jong toen je als directeur bij de OBA aantrad. Inderdaad. Maar ik had bij de Bibliotheek Spijkenisse als directeur al mijn vlieguren gemaakt. Verder was Spijkenisse, samen met de bibliotheek Rotterdam, destijds aangewezen als proefbibliotheek voor de automatisering. Daarmee waren ze de eerste in Nederland. De bibliotheekautomatisering heb ik dus vanaf het begin meegemaakt. Na tien jaar Spijkenisse had de OBA een vacature. In Amsterdam moesten ze, als een van de laatste grote bibliotheken, nog beginnen met de automatisering. Mijn ervaring op dat gebied heeft er zeker toe bijgedragen dat ik de baan heb gekregen.
Welke impact heeft de automatisering op het bibliotheekvak gehad?
Aan de ene kant heb je de mechanisering. Doordat steeds meer handwerk door de automatisering verdween, hebben we een enorme efficiencyslag kunnen maken. Bij de OBA hebben we op die manier ook vele bezuinigingen kunnen opvangen. Verder hebben de zelfuitleenbalies en wat al niet meer gezorgd voor een verbetering van de dienstverlening. Daarnaast is er de inhoudelijke kant van de automatisering. Zo kan de klant nu heel makkelijk zelf in onze collecties zoeken. En de Aquabrowser heeft er als zoekmachine voor gezorgd dat klanten nu alle bestanden in een keer kunnen doorzoeken. Wat wilde je vroeger worden? Ik wilde naar de Sportacademie, maar kon daar niet meteen terecht. Als overbruggingsjaar ging ik werken bij uitgeverij Samsom in Alphen aan den Rijn. Daar kreeg ik als taak de bedrijfsbibliotheek op te zetten (heel eenvoudig, hoor). Dat vond ik zo leuk dat ik een bibliotheekopleiding ben gaan volgen.
Welk advies zou je beginners in het vak geven?
Beginners zullen direct heel erg inzetten op de digitale kant van het vak. Maar ook de fysieke bibliotheek is nog steeds heel erg belangrijk.
Welk ebook las je het laatst?
Het boekenweekgeschenk Een mooie jonge vrouw van Tommy Wieringa. Heel goed dat dit geschenk voortaan ook als ebook verschijnt.
En welk papieren boek?
De schelmenjaren van Martin Bril, een biografische schets van Astrid Theunissen. Ik ben een groot liefhebber van Brils werk.
Heeft het papieren boek nog toekomst?
Beslist. Als je ziet wat er elk jaar nog aan papieren boeken verschijnt… Al wil dat niet zeggen dat ik niet voor ebooks ben. Ebooks hebben vooralsnog veel te kampen met piraterij. De consument moet gaan beseffen dat een ebook een waarde vertegenwoordigt, dat je ervoor moet betalen. Ik zeg daarom altijd tegen uitgevers dat we als bibliotheken in dit bewustwordingsproces een heel belangrijke rol kunnen spelen, namelijk door de consument tegen een heel schappelijke prijs te laten wennen aan ebooks.
De beste app die je kent?
NOS Teletekst. Ik vind het prettig het laatste nieuws te volgen.
Wat ga je per 1 juli doen?
Ik word dit jaar 62. Dat ik nu vertrek is een mix van vervroegd uittreden en gebruikmaken van een levensloopregeling. Ook al beëindig ik mijn werk bij de OBA, ik rond nog een paar landelijke zaken af. Zo zit ik in de Raad van Toezicht van het SIOB (Sectorinstituut Openbare Bibliotheken), dat eind van dit jaar ophoudt te bestaan. Verder ben ik in 2014 nog voorzitter van de Inkoopcommissie VOB (Vereniging van Openbare Bibliotheken) die zich bezighoudt met de aanschaf van de digitale bestanden voor Bibliotheek.nl.
En daarna?
Als voorzitter van de Vestdijkkring verricht ik al jaren allerlei organisatorische taken. Straks kan ik me eindelijk ook eens op meer inhoudelijke zaken richten.
Naam en leeftijd
Hans van Velzen (61)
Opleidingen
Tiele Academie in Den Haag, BOB (Bibliothecaris in Openbare Bibliotheken) in Tilburg
Werkgevers
Stadsbibliotheek Haarlem, Openbare Bibliotheek Spijkenisse, Openbare Bibliotheek Amsterdam
Deze bijdrage komt uit IP nr. 5 / 2014. Het gehele nummer kun je hier lezen