Hoe kunnen openbare tweets van bewindspersonen veilig op de eigen server worden gezet? Het Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI) deed samen met Socialex een pilot, waarbij alle tweets van de bewindspersonen in kabinet-Rutte III zijn gearchiveerd.
De rijksoverheid maakt volop gebruik van sociale media. De meeste departementen hebben een eigen account, en ook veel overheidsfunctionarissen zijn er actief op – zowel zakelijk als privé. Bij het aanmaken van deze accounts is echter vaak niet aan archivering gedacht, terwijl de Archiefwet ook voor sociale media geldt. Daardoor voldoen de accounts nog niet aan Open op Orde, de rijksbrede verbeteroperatie om de informatiehuishouding transparanter te maken.
Archivering van sociale media is ‘een geval apart’: de informatie staat op platforms die door externe partijen worden beheerd. Als een gebruiker of het platform besluit om bepaalde content weg te gooien, is die content verdwenen. Dat laatste is gebeurd met Google+, het socialemediaplatform dat Google in 2011 lanceerde, zo weet Arjan Rompelman, projectleider bij het Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI). ‘In 2019 werd het stopgezet omdat het niet aansloeg. De content die daarop stond, kun je nu niet makkelijk meer vinden.’ Daarom besloot de overheid om uit te zoeken hoe de ‘eigen’ sociale media goed kunnen worden opgeslagen.
Harvesting en API-archivering
De eerste stap was ervoor zorgen dat de content op sociale media naar een eigen dataserver wordt overgezet en in eigen beheer komt. Met ‘harvesting’ heeft de overheid al enige ervaring: ‘Die techniek gebruiken we om informatie op overheidswebsites te archiveren. De oplossing via een API kenden we nog niet, dus daar hebben we meer kennis over opgedaan.’
Verder werd samen met Socialex een pilot opgestart, waarbij alle tweets van de bewindspersonen in kabinet-Rutte III zouden worden gearchiveerd. ‘Dit bedrijf heeft een tool ontwikkeld waarmee het data via de “achterkant” van platforms kan ophalen’, zegt Rompelman. Vanwege de val van het kabinet richtte RDDI zich tijdens de pilot alleen op tweets van de zogenaamde ‘VIP-groep’: bewindspersonen uit kabinet-Rutte III. En dat binnen een afgebakende periode. Belangrijk hierbij was dat de communicatieafdelingen en bewindspersonen geen last zouden hebben van de pilot.
‘Je mag niet elke tweet opslaan’
Eerst werd onderzocht in hoeverre socialemedia-archivering strookt met privacywetgeving: mogen gegevens van de accounts van bewindslieden eigenlijk wel worden opgeslagen? ‘Uit de juridische rapportage die we hierover hebben laten maken, bleek dat bij publieke overheidsinformatie er zeker een grondslag voor is, maar tijdens de pilot stuitten we alsnog op twijfelgevallen. Socialemediacommunicatie is dynamisch, het is actie-reactie. Je wilt, kunt en mag niet elke tweet opslaan. Kortom, je moet keuzes maken, en daarvoor moet je protocollen ontwikkelen. Het was goed om daar via de pilot in te duiken.’
Data ontsluiten
De pilot is inmiddels afgerond: alle publieke tweets van bewindspersonen uit Rutte III die binnen de pilotperiode vielen, zijn opgeslagen op een dataserver van de rijksoverheid, inclusief alle metadata die de tweets doorzoekbaar maken. De volgende stap is kijken hoe alle data kunnen worden ontsloten, en via welk portaal.