Digitalemediagebruikers tussen de 16 en 80 jaar komen op sociale media niet voor elkaar op als ze zien dat iemand publiekelijk wordt vernederd, buitengesloten of genegeerd. Terwijl 70% vindt dat we online anders met elkaar moeten omgaan en er wel degelijk iets aan online kwetsend gedrag is te doen. Dit blijkt uit onderzoek van Netwerk Mediawijsheid, de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) en de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR).
‘Kwetsend gedrag online, zoals publiekelijk shamen of buitensluiten, is een groot maatschappelijk probleem. Journalisten, politici, wetenschappers en het brede publiek hebben er last van. Het is belangrijk dat we in onze digitale samenleving weten hoe we moeten handelen bij ongewenst gedrag op sociale media. We hebben upstanders nodig: omstanders die actief opkomen voor anderen om kwetsend gedrag online tegen te gaan’, stelt Mary Berkhout-Nio, programmadirecteur van Netwerk Mediawijsheid. Uit het onderzoek Van omstander tot ‘upstander’ blijkt dat dit nog niet gebeurt. Ondanks dat mensen het belangrijk vinden om voor anderen op te komen, voelen ze zich vaak niet in staat om dat ook daadwerkelijk te doen.
Gen Z meest geneigd tot actie
Een vergelijking tussen verschillende generaties laat zien dat Generatie Z (16-24 jaar) het meest geneigd is om online voor anderen op te komen – al is de kans op daadwerkelijke actie klein. Jongeren komen vaak niet in actie uit angst zelf het doelwit te worden. Ook kunnen ze niet altijd even goed grensoverschrijdend gedrag herkennen. Onderzoeker Esther Rozendaal, universitair hoofddocent Digitale Weerbaarheid aan de EUR: ‘Jongeren geven aan er weinig vertrouwen in te hebben dat zij met hun acties verschil kunnen maken. En ze denken dat anderen niet zitten te wachten op hun bemoeienis. Ook herkennen zij kwetsend gedrag niet altijd als zodanig. Leer jongeren daarom vroegtijdig wat mogelijke gevolgen zijn van kwetsend gedrag online, hoe dit gedrag te herkennen en geef ze het vertrouwen dat hun acties wel degelijk een positief verschil kunnen maken.’
Rol sociale omgeving
Volgens de onderzoekers is de kans groter dat mensen opkomen voor anderen wanneer het slachtoffer een bekende is, zoals een vriend of familielid, ten opzichte van een onbekende, zoals een bekende Nederlander. Ook stellen ze dat mensen eerder in actie komen als ze het gevoel hebben dat anderen in hun sociale omgeving dat ook doen, als ze hetzelfde gedrag ook van hen verwachten en hen daarin aanmoedigen.
Verder zou het helpen als mensen over de juiste vaardigheden beschikken. Berkhout-Nio: ‘De onderzoeksresultaten onderstrepen het belang van educatie en training op het gebied van mediawijsheid voor jong en oud.’ Daarom stond de Week van de Mediawijsheid 2022, die van 4 tot en met 11 november plaatsvond, in het teken van de boodschap #houhetsociaal. Hiermee roept Netwerk Mediawijsheid op tot actief omstandergedrag. Op basis van de resultaten van het onderzoek Van omstander tot ‘upstander’ zijn concrete tips en aanbevelingen ontwikkeld ‘om van omstanders upstanders te maken’.
Het onderzoeksrapport is hier te downloaden.