Het vinden van gedigitaliseerde manuscripten op het web kan al snel uitmonden in een flinke zoektocht, ervaarden Giulio Menna en Marjolein de Vos. Ze begonnen de website DMMmaps: Digitized Medieval Manuscripts Maps. Hier zijn duizenden middeleeuwse handschriften te ontdekken afkomstig uit bibliotheken en archieven uit heel de wereld.
Door: Carola van der Drift
Wie onderzoek doet naar middeleeuwse manuscripten zal er de voorkeur aan geven om het origineel te bekijken. Is dit niet mogelijk, dan is de onderzoeker aangewezen op de gedigitaliseerde variant op het web. Het vinden van gedigitaliseerde manuscripten kan al snel leiden tot een enorme zoektocht.
Dat ondervonden Giulio Menna (28) en Marjolein de Vos (25), oprichters van DMMmaps. Tijdens hun master Book and Digital Media Studies aan Universiteit Leiden kwamen Menna en De Vos – allebei inmiddels afgestudeerd en werkzaam bij de Universitaire Bibliotheken Leiden – met middeleeuwse handschriften in aanraking. Menna: ‘Wanneer je online zoekt op bijvoorbeeld de term “digitized medieval manuscripts”, komen de gevestigde bibliotheken zoals de British Library in de zoekresultaten naar boven. Andere online repositoria zijn helaas niet altijd even goed geoptimaliseerd voor zoekmachines.’
Bovendien is naar schatting nog maar één procent van de bewaarde middeleeuwse documenten gedigitaliseerd. Zeker wanneer je op zoek bent naar nog onontdekte juweeltjes of een breder onderzoek naar manuscripten wilt doen, kan het vinden van digitale bronnen dus een uitdaging zijn. Geïnspireerd door de mogelijkheden van Google Maps en hun eigen zoektocht naar gedigitaliseerde middeleeuwse manuscripten besloten Menna en De Vos de website DMMmaps: Digitized Medieval Manuscripts Maps te beginnen.
Wereldkaart
De wereldkaart, getiteld ‘DMMapp’, vormt het hart van de website. Hierop staan pinnetjes met links naar bibliotheken wereldwijd die online toegang geven tot gedigitaliseerde manuscripten. Deze kaart wordt niet alleen gevuld door De Vos en Menna. ‘Ongeveer een zesde deel van de links op de wereldkaart komt voort uit inzendingen van anderen. Crowdsourcing is voor ons erg belangrijk,’ aldus Menna.
Op dit moment heeft de kaart links naar meer dan 360 bibliotheken die toegang geven tot meer dan 20.000 gedigitaliseerde manuscripten. De Vos: ‘Per bibliotheek proberen we aan te geven hoeveel gedigitaliseerde manuscripten ze hebben, maar deze informatie is niet altijd beschikbaar.’ De wereldkaart bevat uitsluitend westerse middeleeuwse handschriften (enkel en alleen boeken). Bibliotheken die ten minste één westers middeleeuws handschrift hebben gedigitaliseerd krijgen een plekje op de kaart.
Kapotte links
Een uitdaging is niet alleen het verzamelen maar ook het bijhouden van de links. Menna: ‘Websites veranderen voortdurend en ook de links naar de websites blijven niet altijd hetzelfde. Zo lopen wij en onze bezoekers regelmatig tegen kapotte links aan. Het is een kleine moeite voor ons om deze links aan te passen, maar nog beter zou het zijn als de webmasters van de betreffende instellingen hier voor hun bezoekers zelf rekening mee houden en links doorverwijzen.’
Desondanks zijn Menna en De Vos tevreden over de website. ‘We wilden een site maken die voldoet aan een aantal punten: eenvoudig in gebruik, goed vindbaar op internet, goedkoop (we betalen alles zelf), snel en makkelijk te updaten en vooral nuttig.’
Design
Menna, die naast Book and Digital Media Studies ook een achtergrond in Graphic and Multimedia Design heeft, wijst op het ontwerp van DMMmaps. ‘Design is een belangrijk onderdeel van projecten in de Digital Humanities. Vaak hebben heel interessante projecten helaas visueel weinig te bieden en dit is jammer. Bovendien is ook het gebruiksgemak van een project afhankelijk van het design.’ Deze kennis – en hun kennis van handschriftenonderzoek – gebruiken Menna en De Vos ook op het blog bij de website. De Vos: ‘Op ons blog vertellen we meer over de bibliotheken die we online bezoeken. We analyseren een aantal aspecten die volgens ons belangrijk zijn bij het digitaal aanbieden van manuscripten, zoals navigeerbaarheid, kwaliteit van de scans en copyrightbescherming. Met onze blogposts promoten we ook de manuscripten en collectie van de bibliotheken die we beschrijven.’
Social media
De Vos: ‘Social media spelen een belangrijke rol bij dit project, onder andere bij het crowdsourcen van links en het aankondigen van nieuwe links. We gebruiken met name Sexy Codicology – onze website over manuscripten waar DMMmaps oorspronkelijk onderdeel van uitmaakte – voor onze social media-activiteiten. Vooral op Twitter en Facebook hebben we een publiek opgebouwd dat geïnteresseerd is in manuscripten. We wisselen kennis en ervaring uit met andere geïnteresseerden, zoals bibliothecarissen en onderzoekers.’ Het uiteindelijke doel van zowel DMMmaps als Sexy Codicology blijft toch het promoten van manuscripten. De Vos: ‘Er zijn nog vele prachtige collecties om te ontdekken, maar omdat ze moeilijk te vinden zijn worden ze nog niet veel gebruikt. Wij hebben passie voor manuscripten en willen dit graag delen. Met onze websites en social media-activiteiten willen we vooral laten zien dat er zulke mooie schatten op het web te vinden zijn.’
Lees verder
DMMmaps: digitizedmedievalmanuscripts.org
Sexy Codicology: sexycodicology.net
Twitter @SexyCodicology
Facebook www.facebook.com/SexyCodicology
Carola van der Drift is Japanologe en werkt bij de East Asian Library van de Universiteit Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 8 / 2014. Het gehele nummer kun je hier lezen