Kinderen zijn weerbaarder dan volwassenen denken als het gaat over sociale media en mediagebruik, ze handelen er alleen niet altijd naar, zo blijkt uit (participerend) onderzoek van wetenschapper Esther Rozendaal van de Erasmus Universiteit. Op 4 oktober hield ze als hoogleraar Digital Resilience haar oratie.
Rozendaal en haar team doen onderzoek onder kinderen van ongeveer negen tot twaalf jaar, in kleine groepjes, om te weten hoe hun online wereld eruitziet. ‘We geven ze vellen papier waarop ze hun digitale werelden tekenen als een soort mindmap. Ze delen deze met elkaar en geven een presentatie in de klas. Door ze de ruimte te geven, komen kinderen tot actieplannen die wij als wetenschappers nooit zo goed hadden kunnen bedenken.’
Uit het onderzoek blijkt dat ze weerbaarder zijn dan gedacht. ‘Het is verbazingwekkend in welke mate kinderen al nadenken over deze materie. Veel kinderen krijgen te maken met ongewenste contacten. We hebben veel Rotterdamse kinderen gesproken en gaven ze de ruimte om vrij over hun mediagebruik te praten en ervaringen te delen. Dan blijkt dat ze zelf tot strategieën komen om zich te verweren. Bijvoorbeeld iets wegklikken omdat je weet dat de influencer er geld voor krijgt, of naar een volwassene stappen als je iets naars overkomt. Sommigen schetsten situaties waaruit bleek dat ze heel weerbaar of veerkrachtig waren geweest.’
Niet handelen
Het probleem volgens Rozendaal is wel dat kinderen niet altijd handelen naar deze inzichten. ‘Ze zien toch meer voor- dan nadelen, vaak uit groepsdwang of fear of missing out. En het jonge brein blijft vatbaar voor prikkels van platforms. Het is een zoektocht naar de juiste balans.’
De input uit het onderzoek leidt, gecombineerd met resultaten uit eerdere studies en wetenschappelijke theorieën, tot concrete adviezen. ‘Niet pas aan het einde van de rit, maar continu. Beleidsmakers maar bijvoorbeeld ook samenstellers van mediawijsheidprogramma’s voor scholen profiteren hiervan. We richten ons ook op de platforms en op de kinderen zélf.’
Op 4 oktober 2024 sprak Rozendaal haar inaugurele rede uit, getiteld ‘Wijs en weerbaar in de online-wereld’.