Eens per jaar publiceert InformatieProfessional de beste afstudeerprojecten uit de opleidingen. De redactie vermoedt dat er meer te halen is uit de onderzoeken die studenten in het kader van hun opleiding tegenwoordig uitvoeren. Daarom starten we een rubriek die plaats biedt aan opmerkelijke projecten van jonge onderzoekers die de ook ervaren professionals op nieuwe gedachten kunnen brengen. Als eerste een project van IDM Deventer: wat zou een openbare bibliotheek kunnen doen als een groot deel van de subsidie wegvalt?
Door: Jacqueline Krans
We leven in het jaar 2019. Een grote angst is werkelijkheid geworden. De gemeentelijke subsidies die openbare bibliotheken jarenlang ontvingen, zijn opgeheven. Dit zou het einde betekenen van openbare bibliotheken in Nederland, ware het niet dat een aantal organisaties zich op deze ramp heeft voorbereid.
In 2011 hebben de Bibliotheek Zwolle, de Overijsselse Bibliotheek Dienst en het Innovatielab door een aantal studenten laten uitzoeken hoe openbare bibliotheken kunnen overleven als tachtig procent van de gemeentelijke subsidies wegvalt. In een periode van tien weken onderzochten IDM-studenten Türkan Dag en Jacqueline Krans hoe de huidige dienstverlening van de bibliotheken eruitziet, hoe de geldvoorziening in elkaar steekt en wat de visie van klanten, niet-klanten en professionals op de huidige gang van zaken binnen die organisaties is. Hiertoe hebben ze zowel literatuuronderzoek verricht als vraaggesprekken en brainstorms met professionals uit het werkveld gehouden.
Op basis van de onderzoeksresultaten is een vijftal concepten ontworpen die op het Directie Overleg Openbare Bibliotheken (DOBO) van 6 juli 2011 zijn gepresenteerd. Na afloop van de presentatie kregen de aanwezigen een pak geld waarmee ze op de concepten konden inzetten. Hieronder komt het concept aan bod dat tijdens het DOBO als ‘beste’ uit de bus kwam (ofwel waar het meeste geld op werd ingezet): Library-in-shop. Plus het concept waar het publiek het minst op inzette: BiebCrossing, het ‘engste’ concept.
Library-in-shop
Library-in-shop is gebaseerd op het populaire shop-in-shop-concept. Shop-in-shop betekent, zoals de term al zegt, een winkel binnen een winkel. Zo vestigt zich bijvoorbeeld in sommige filialen van V&D een Hunkemöller- of een Senseo-winkel. Library-in-shop houdt in dat de collectie van de bibliotheek zich opsplitst. En daarmee verdwijnt het centrale bibliotheekgebouw.
Het ligt voor de hand om de bibliotheekboeken een plek te geven in een boekwinkel, cd’s in een platenzaak en kinderboeken in een speelgoedwinkel. Toch kan de opsplitsing van de bibliotheekcollectie nog verder gaan: kookboeken in een kookwinkel of supermarkt en boeken over dieren in een dierenwinkel.
Een platenzaak kan de bibliotheekcd’s aan haar klanten uitlenen. Bevalt een cd, dan kan de klant de cd in de betreffende winkel aanschaffen, wellicht in combinatie met een kortingsactie omdat ze de cd eerst geleend hebben bij de bibliotheek. Niet alleen de uitleen van materialen maar ook andere bibliotheekfuncties kunnen elders een plek krijgen. Denk bijvoorbeeld aan culturele activiteiten in park of theater. Of aan spreekuren van instanties, zoals de Belastingdienst, bij mensen thuis of in het café.
Geleende materialen dienen na de leenperiode weer bij de bibliotheek terug te komen. Inleveren is mogelijk in op straat geplaatste containers of bij de winkels die meewerken aan het concept. Bibliotheekmedewerkers verzamelen de ingeleverde materialen en transporteren alles naar een centraal archief van waaruit vervolgens de distributie plaatsvindt.
BiebCrossing
Het BiebCrossing-concept is gebaseerd op de wereldwijde BookCrossing-beweging: boeken worden geregistreerd op de website van BookCrossing en vervolgens op een willekeurige, openbare plek neergelegd. Degene die het boek aantreft, vindt op de website van BookCrossing informatie over het boek en kan hier laten weten dat hij/zij het boek gevonden heeft. Na lezing van het boek kan de vinder het weer ergens achterlaten voor een volgende lezer.
Het BiebCrossing-concept pleit ervoor dat bibliotheken hun gehele collectie vrijlaten in het BookCrossing-circuit. Voor cd’s, bladmuziek en andere materialen kan men een alternatief circuit opzetten. Deze daad leidt ertoe dat de bibliotheken hun (voormalige) collecties voor iedereen beschikbaar maken. Voortbordurend hierop kunnen er ruildagen georganiseerd worden, een soort boekenmarkten waarbij de vinders van de materialen hun ‘buit’ kunnen ruilen met anderen.
Wanneer de collecties vrij zijn, hoeft de bibliotheek geen onderhoud meer uit te voeren. Doordat verzamelaars materialen thuis bewaren, ontstaan er privécollecties en dunt de bibliotheekcollectie langzaam uit. Verzamelaars kunnen deze privé- collecties openstellen voor publiek, waardoor er particuliere bibliotheken ontstaan.
Aan de andere kant kan iedereen zelfgekochte boeken en andere materialen die men niet meer wil hebben, vrijlaten in het BiebCrossingcircuit. Zo groeit de collectie weer. De vrijgekomen ruimte in bibliotheekgebouwen kan verhuurd worden aan externe organisaties. Studenten van creatieve opleidingen kunnen er bijvoorbeeld exposeren. Verder kunnen er workshops of masterclasses plaatsvinden. Het vrijkomen van vele vierkante meters geeft bibliotheken letterlijk de ruimte om hun (vernieuwde) taak als informatiewinkel verder uit de bouwen.
Jacqueline Krans is vierdejaarsstudent IDM Deventer.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 1&2 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen