Een chatbot heeft complotdenkers minder overtuigd gemaakt van hun theorieën. Meer dan tweeduizend complotdenkers deden mee aan een Amerikaanse studie; na deelname waren ze gemiddeld 20 procent minder overtuigd van hun denkbeelden. Twee maanden na het gesprek met de chatbot was dat nog zo.
Wetenschappers van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) ontwikkelden de chatbot DebunkBot en nodigden mensen die het sterkst geloofden in hun samenzweringstheorie uit voor hun onderzoek. Deze samenzweringstheorieën varieerden van buitenaardse wezens en Covid tot de aanslagen op het World Trade Center in 2001. De chatbot gaf in het gesprek allerlei argumenten om de deelnemers aan hun theorie te doen twijfelen. Zij konden vervolgens reageren, en daarna was de chatbot weer aan de beurt. In totaal bestond het gesprek uit drie rondes. Na afloop van de chatsessie waren de meeste respondenten veel minder overtuigd van de complottheorie.
‘Veelbelovend onderzoek’
Jan-Willem van Prooijen, gedragswetenschapper en hoogleraar complotdenken aan de Universiteit Maastricht, noemt de studie ‘een mooi, veelbelovend onderzoek’. ‘Het was al bekend dat je complotdenkers kunt overtuigen met argumenten, maar deze chatbot behaalt veel betere resultaten’, zegt hij in de Volkskrant.
Jaron Harambam, onderzoeker sociale aspecten van complotdenken aan de Universiteit van Amsterdam: ‘Mensen laten zich niet snel de les lezen door iemand die niet op hen lijkt. Omdat een AI-model neutraler lijkt, kan dit gevoel gedeeltelijk worden weggenomen. En deze chatbot spreekt mensen op een begripvolle manier aan.’ Wel wil hij de resultaten wat nuanceren: ‘Een resultaat van 20 procent betekent dat er nog 80 procent complotdenken overblijft. Waarschijnlijk omdat de chatbot het onderliggende wantrouwen en de oorzaken van complottheorieën niet zomaar wegneemt. Verder is het onzeker of iemand die zijn hele identiteit aan een complottheorie ontleent, wel met een chatbot in gesprek wil gaan.’
Echte wereld
De MIT-onderzoekers hopen dat chatbots in de toekomst ook in de echte wereld iets kunnen doen tegen complottheorieën. Zo kunnen ze bijvoorbeeld worden toegevoegd aan sociale media. De resultaten van hun studie zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science.