Door Martijn Aslander
Dit voorjaar had Nederland een primeur: midden in de Maand van de Digitale Fitheid vond de eerste Europese Summit over persoonlijk kennismanagement (PKM) plaats. PKM-experts uit de hele wereld deelden in Utrecht kennis en ervaring over werkwijzen, toepassingen en tools.
De toekomst van informatiehuishouding begint bij individuele medewerkers, daarom organiseerden we samen dit jaar in maart voor de derde achtereenvolgende keer de Maand van de Digitale Fitheid. Dat deden we met partner RADIO (Rijksacademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid). Meer dan duizend organisaties deden mee en organiseerden in maart gratis toegankelijke kennissessies, workshops en trainingen rondom digitale fitheid. Voor beginners en gevorderden. Het aantal deelnemende organisaties groeit ieder jaar gestaag. De online community van Digitale Fitheid kreeg er tijdens die maand zelfs ruim duizend leden bij. Wat mij zegt dat individuen het belang van digitale fitheid inderdaad inzien, en actie ondernemen om digitaal fitter te worden.
PKM Summit
Om digitaal fit te worden is het nodig aan vijf onderwerpgebieden aandacht te besteden. Wij noemen dat de vijf pijlers van digitale fitheid. Pijler 1 gaat over digitaal bewustzijn, pijler 2 over digitale hygiëne, pijler 3 over digitale vaardigheden, pijler 4 over persoonlijk kennismanagement en pijler 5 over persoonlijke groei met behulp van technologie. Dit jaar wilden we extra aandacht geven aan persoonlijk kennismanagement, want voor kenniswerkers is het een ongelooflijk belangrijke pijler. Zo ontstond het idee om samen met Lykle de Vries een summit te organiseren, de eerste PKM Summit van Europa. Met inhoudelijke hulp van curatoren Ton Zijlstra en Bart Verheijen. Beide heren hebben in Nederland een lange staat van dienst op het gebied van kennismanagement en persoonlijke informatie, en zijn in allerlei netwerken hieromtrent gangmaker.
Zo oud als de mensheid
Persoonlijk kennismanagement is an sich niet nieuw, het is zo oud als de mensheid. We hebben altijd al naar manieren gezocht om informatie te verkrijgen, te bewaren, te verwerken en te verrijken, en te delen of te publiceren. De recente technologische ontwikkelingen en tools maken dat proces veel makkelijker en leuker; de mogelijkheden om beter met onze kennis en informatie om te gaan zijn er explosief door toegenomen. Maar om goed met kennismanagement aan te slag te kunnen gaan, moet je wel de tweede en derde pijler op orde hebben.’
Internationale beweging
Persoonlijk kennismanagement-moderne stijl is een groeiende beweging met nu nog een klein aantal specialisten. Wereldwijd zijn er op dit moment zo’n vijftien PKM-experts. Daarvan waren er veertien bij de PKM Summit aanwezig om hun kennis en ervaring te delen. Mensen zoals David Allen (Getting Things Done), Nick Milo (Linking Your Thinking), Anne-Laure Le Cunff (Ness Labs), Tiago Forte (Building a Second Brain), Harold Jarche en Nicole van der Hoeven. De opzet van de Summit was community-based: voor en door de deelnemers, waardoor iedereen van elkaar leerde. Die kruisbestuiving zag je voor je ogen gebeuren. De sfeer was fantastisch, het gonsde twee dagen lang bij Seats2Meet, zo veel enthousiasme. Niet alleen van de geeks. We zagen dat de Summit ook mensen aantrok voor wie PKM nog behoorlijk nieuw was.
Ongeveer de helft van de 150 deelnemers had in het afgelopen jaar pas voor het eerst over persoonlijk kennismanagement gehoord. Toch voelden ze het belang ervan en wilden ze erbij zijn. Er kwam bijvoorbeeld een senior ingenieur van BMW uit Stuttgart speciaal naar Utrecht voor de Summit. We telden twintig nationaliteiten onder deelnemers en sprekers. Ineens was Nederland het middelpunt van de wereldwijde PKM-beweging. De opzet houden we ook volgend jaar bewust kleinschalig zodat de uitwisseling tussen mensen optimaal is.
Ter plekke ontstond het plan om vanuit Nederland ook summits voor het buitenland te organiseren. In 2025 gaan we naar Boston (USA) en Nieuw-Zeeland, om te beginnen. Maar die eerste editie vond dus gewoon om de hoek in Utrecht plaats.
Nicole van der Hoeven:
‘Ik voel me kwetsbaar door alles zo publiekelijk te delen, maar leren in het openbaar is ook lonend’
Nicole van der Hoeven oogstte met haar pleidooi voor ‘Doing It in Public’ veel enthousiasme op de Summit. Nee, niet dát ding, grapt ze aan het begin van haar talk. Met ‘It’ bedoelt ze leren in het openbaar. Ofwel: maak de notities die je bijhoudt over persoonlijke of beroepsmatige interesses voor iedereen toegankelijk. Zo kunnen anderen meekijken, aanvullen en corrigeren, waardoor lezers van je kunnen leren, en jij van hen, en ieders leercurve steiler wordt.
Van der Hoeven ziet grote parallellen tussen haar dagelijks werk als ethisch hacker en PKM. Organisaties en bedrijven huren haar in om hun systemen te hacken, de zwakke punten in applicaties op te sporen en die daarna te verbeteren. Het eerste wat ze in zo’n situatie doet is observability tools installeren zodat een systeem observable wordt. ‘Observability is kunnen zien wat er gebeurt in een systeem. Soms is alleen al zichtbaar maken wat er gebeurt genoeg om een heel systeem te verbeteren. Zoals wanneer je een nieuwe gewoonte wilt aanleren. Elke keer dat je iets gedaan hebt, zet je een kruisje op de kalender. Het psychologische effect ervan is dat je de ketting niet wilt verbreken. Je zorgt dat je elke dag een nieuw kruisje kunt zetten. Er is niets wezenlijks aan jou veranderd, het enige wat je hebt gedaan is je proces observable maken, en dat heeft al effect.’ Reden dat Van der Hoeven ervoor pleit om je persoonlijk kennismanagement ook observable te maken.
Accountability en helderheid
Wat levert observable PKM allemaal op? Ten eerste accountability. Onlangs kondigde Van der Hoeven online aan dat ze een boek schrijft over Doing It in Public. ‘Mensen houden me eraan en vragen: “Hoe gaat het met je boek?”’ Dat werkt voor haar als een stok achter de deur. Op nicole.to/dip laat ze iedereen meelezen. Observability levert haar ook instant feedback op. ‘Ik schrijf dit boek in het openbaar, ik publiceer hoofdstukken terwijl ik ze schrijf. Met onvolkomenheden en al. Rommelig! Ik heb nog nooit een boek geschreven, dus ik weet niet wat ik doe, maar veel anderen wel, en die kunnen me helpen.’
Observability draagt verder bij aan zichtbaarheid. Door notities online te publiceren wordt voor anderen duidelijk wat je favoriete onderwerpen zijn. ‘Het afgelopen decennium heb ik nooit hoeven solliciteren voor een baan. Mensen vonden mij, omdat ik zichtbaar was. Dat betekent niet dat alles wat ik publiceer juist is, natuurlijk niet. Ik maak fouten, want dat doe je als je in het openbaar leert, maar omdat ik kenbaar maak dat ik geen expert ben, dat ik aan het leren ben, accepteren mensen dat en zijn ze vergevingsgezind.’ Observability levert daarnaast helderheid op. ‘Zodra je over een onderwerp schrijft dat je denkt te kennen, en je wilt er iets over uitleggen, kom je erachter waar de gaten in je kennis zitten en waar je dingen moet verhelderen.’ Tot slot levert observability schaalbaarheid op, want je gaat al dingen delen over een onderwerp terwijl je wat je deelt nog lang niet perfect genoeg vindt.
Observable PKM-systeem maken
Hoe maak je een PKM-systeem observable? Door dezelfde stappen toe te passen die technologie observable maakt, zegt Van der Hoeven. De eerste stap is make the thing. ‘Creëer iets, wat het ook is dat je wilt maken. Om te beginnen notities. Zet ze online, publiceer wat je kunt publiceren, bijvoorbeeld met hashtag TIL, Today I Learned.’ Stap 2 is instrument the thing. ‘Als je iets schrijft, zorg dan dat het in de eerste plaats offline vindbaar is voor jezelf. Maak het vervolgens vindbaar voor anderen door het te publiceren. Bijvoorbeeld met Notion.’ Stap 3 is monitor the thing. ‘Nodig mensen uit om constructieve feedback te geven. Wat helpt is zelf ook constructief en zonder verborgen agenda bij te dragen aan het onderzoeksproces van anderen.’ Tot slot stap 4, refactor the thing, ofwel je notities aanpassen en actualiseren. ‘Je wilt ervoor zorgen dat het geen oefening in productiviteit is. PKM gaat over onszelf en elkaar vooruithelpen, en over bouwen aan community’s die gevormd zijn op basis van solide ideeën.’ De vier stappen zijn een doorgaande cyclus, een proces dat steeds opnieuw begint. ‘Als je geen feedback zou willen verwerken om je notities te verbeteren, dan noem ik het geen persoonlijk kennismanagement.’
‘Enorme fan’ van Obsidian
Op haar YouTube-kanaal publiceert Van der Hoeven sinds twee jaar video’s over PKM en Obsidian, haar favoriete PKM-tool. Het kanaal heeft in die korte tijd al ruim 55.000 abonnees vergaard. ‘Ik gebruik Obsidian nu drie jaar. Ik heb geen aandelen in het bedrijf, ik verdien niets aan ze, maar ik ben gewoon een enorme fan.’ De tool is local first, wat betekent dat notities in een tekstbestand op je computer worden opgeslagen. Waarover houdt ze zoal notities bij? Over alles wat haar privé en werkgerelateerd interesseert. Informatie over mensen, technologie, tv-programma’s, de games die ze speelt. ‘Ja, ik voel me kwetsbaar door alles zo publiekelijk te laten zien, maar leren in het openbaar is ook lonend. Want alleen door ideeën out there te publiceren, kom je erachter wat blijft hangen bij lezers en wat niet.’
- PKM Summit 2025: 14-15 maart
- Online PKM Campfire Meetup (22 mei, 19 juni en 25 september), 20:00-21:00 uur live online interviews met internationale PKM-experts (via bit.ly/digitalfitness-pkm)
- Offline PKM Meetup bij Seats2Meet Utrecht (17 juni, 16 september en 18 november), 19:00-21:30 uur, vrij toegankelijk
- Maand van de Digitale Fitheid 2025: 1-31 maart
Martijn Aslander is technologiefilosoof.
Deze bijdrage komt uit de papieren IP #4-2024. Het hele nummer kun je hieronder lezen of downloaden.