Door: Geert-Jan van Bussel
Luk Van Parijs, Adrian Maxim, Joost Meijer, Diederik Stapel en Dirk Smeesters. Namen van wetenschappers die ontspoorden bij het verwerken van informatie. Ze verzonnen grafieken, datasets en/ of mede-auteurs. Ze pleegden wetenschappelijke fraude. Ze vielen in het mes van wat Stapel zelf ‘wetenschappelijke pornografie’ noemde. Frank van Kolfschooten legt die datamanipulatie in zijn boek Ontspoorde wetenschap pijnlijk bloot.
Een van de meest kwetsbare facetten van wetenschapsbeoefening is informatiemanagement. De mogelijkheden om niet integer met informatie om te gaan zijn legio. Publicatiedwang, narcisme en zakelijke belangen blijken sterker dan informatie-ethiek.
Politici ontsporen eveneens in hun ‘informatiegedrag’. Ard van der Steur is een recent voorbeeld. Hij ‘slachtofferde’ een vooraanstaand anatoom op basis van berichten over een presentatie op een besloten bijeenkomst van anatomische vakgenoten. Die berichten waren door RTL-journalisten op basis van valse voorwendselen verkregen. Dat is geen uiting van journalistieke integriteit, maar dat terzijde
Van der Steur maakte het bont toen hij een politieonderzoek dat hem in het ongelijk stelde verzweeg, dat (veel) later zwaar gecensureerd ter beschikking stelde van de Tweede Kamer en ten slotte (toen de betrokken anatoom het rapport zelf wereldkundig maakte) moest toegeven dat hij onjuist had gehandeld. Hij verschafte de Tweede Kamer bewust onjuiste informatie, een politieke dood zonde. Opstappen dus, eigenlijk, maar omdat veel parlementariërs in deze zaak ook een scheve schaats reden lijkt dat te verzanden in de verwerpelijke excuuscultuur die gemeengoed is in politiek Den Haag.
Bestuurders zijn meesters in het onjuist, onduidelijk, ontijdig, onvolledig en/of onvoldoende beschikbaar stellen van informatie, met alle gevolgen van dien. De Betuwelijn, de HSL en de Fyra vlogen financieel ‘uit de bocht’, mede omdat de betreffende bestuurders geen middel schuwden om informatie te verdoezelen en te doen verdwijnen. De financiële crisis heeft maar al te duidelijk gemaakt dat bestuurders van financiële instellingen hetzelfde gedrag vertonen.
Dat is grotendeels te verklaren vanuit Benjamin Singers stelling in ‘Crazy Systems and Kafka circuits’ (al uit 1980!) dat vanuit machtsdenken de kwaliteit, toegankelijkheid, logistiek, bekendmaking en context van informatie altijd zal worden gemanipuleerd door organisaties en hun medewerkers.
Dit onethische ‘informatiegedrag’ wordt nog versterkt door het verschijnsel dat organisaties hun informatiemanagement niet op orde (willen?) hebben. Halo Business Intelligence geeft aan dat in 2014 ongeveer 40 procent van alle bedrijfsinformatie inaccuraat is en dat 66 procent van alle organisaties denkt negatieve gevolgen te ondervinden van hun foutieve informatie.
Informatiemanagement kan die negatieve gevolgen verminderen. Het kan zelfs het onethisch omgaan met informatie moeilijker maken. Niet vermijden, want daarvoor moet iedereen informatie-ethiek met de paplepel ingegoten krijgen.
Geert-Jan van Bussel is ondernemer en lector Digital Archiving & Compliance bij de Hogeschool van Amsterdam.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 1 / 2016. Het gehele nummer kun je hier lezen.